Dieta bezglutenowa – wszystko, co musisz o niej wiedzieć

Dieta bezglutenowa opiera się na wyeliminowaniu produktów żywnościowych, które zostały wytworzone z tradycyjnych zbóż. Ten rodzaj diety jest metodą leczenia schorzeń związanych z glutenem. Należą do nich celiakia, opryszczkowate zapalenie skóry, ataksja glutenowa, alergia na pszenicę oraz nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Ten plan żywieniowy bywa wspomagająco rekomendowany także w terapii innych schorzeń. Na dietę bezglutenową decydują się często również osoby zdrowe.

Osoby na diecie bezglutenowej powinny wyeliminować z jadłospisu wszystkie produkty wytworzone z pszenicy i jej odmian, jęczmienia, żyta i pszenżyta. Muszą więc unikać pieczywa, ciast, makaronów, płatków śniadaniowych, kasz, kiełków i otrębów z tych zbóż. 

Należy też zrezygnować z produktów przetworzonych, które zawierają choćby dodatek zbóż glutenowych. Takich produktów na rynku jest bardzo wiele. Zaliczamy do nich np. parówki, kiełbasy, pasztety czy wędliny. Gluten może znajdować się również w napojach (m.in. w kawie zbożowej, niektórych tanich kawach rozpuszczalnych, jogurtach czy piwie) oraz w lekach i suplementach diety. 

Większość osób z celiakią toleruje owies, jednak, z powodu ryzyka zanieczyszczenia zbożami glutenowymi, specjaliści zalecają wykluczenie go z diety. Jedzenie produktów na bazie owsa jest jednak dopuszczalne, jeśli pochodzi on z certyfikowanych upraw. 

Na diecie bezglutenowej zamiast produktów zbożowych zawierających gluten należy spożywać ich bezglutenowe odpowiedniki. 

Zalecana żywność może być wytworzona na bazie naturalnie bezglutenowych roślin, takich jak:

• ryż;
• gryka;
• proso;
• amarantus (szarłat);
• quinoa (komosa ryżowa);
• kukurydza.

Kolejną grupę dozwolonych produktów stanowią te, z których gluten został usunięty na drodze technologicznej. Pokarmy tego typu są oznakowane napisem „produkt bezglutenowy” i symbolem graficznym, np. w postaci przekreślonego kłosa. Wytwórcy mogą używać określenia „bezglutenowy”, jeśli dany produkt zawiera nie więcej niż 20 mg/kg glutenu. 

W planie żywieniowym bez glutenu powinny się również znajdować produkty z innych grup, np. owoce, warzywa, mleko i jego przetwory, mięso, ryby, jaja czy orzechy. 

Pogląd o odchudzających właściwościach diety bezglutenowej nie został udowodniony naukowo. Nie istnieją bowiem badania potwierdzające, że gluten sprzyja nadmiernemu przybieraniu na wadze. Kaloryczność produktów bezglutenowych jest zbliżona do wartości energetycznej ich glutenowych odpowiedników. Specjaliści uważają więc, że ewentualna utrata wagi na diecie bezglutenowej wynika z ograniczenia węglowodanów, a nie z rezygnacji z samego glutenu. Prowadzone były również badania, w których zastosowanie diety bezglutenowej zwiększyło ryzyko nadwagi i otyłości. 

Przestrzeganie ścisłej diety bezglutenowej nie jest łatwe. Wymaga m.in. dobrej znajomości ogólnych zasad zdrowego odżywiania i bardzo uważnego czytania etykiet. Dieta bezglutenowa może się również wiązać się z niedoborami składników odżywczych, np. wapnia, żelaza, kwasu foliowego, ryboflawiny, tiaminy czy błonnika pokarmowego.

Ponadto ten sposób odżywiania powoduje zmiany w składzie flory bakteryjnej jelit – już po miesiącu dochodzi do zmniejszenia liczby korzystnych bakterii. U osób na diecie bezglutenowej obserwowana jest też skłonność do podjadania między posiłkami. Dodatkowo koszty diety bezglutenowej są zazwyczaj wyższe niż standardowego jadłospisu. 

Warto również wiedzieć, że nie ma wystarczających dowodów naukowych potwierdzających, że dieta bezglutenowa przynosi korzyści zdrowotne osobom, które stosują ją bez konkretnych wskazań medycznych. 

Bibliografia:

1. M. Grzymisławski (red.), Dietetyka kliniczna, Warszawa 2019, s. 234-249
2. M. Jarosz (red.), Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu, Warszawa 2016, 2017, s. 235-243
3. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.3.21. (dostęp 16.06.2023)
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538505/ (dostęp 16.06.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka