Dieta planetarna – czym jest i jakie przynosi korzyści?

Dieta planetarna to plan żywieniowy, dzięki któremu można dbać o dobre samopoczucie i osiągnąć korzyści dla środowiska. Jest odpowiedzią na konieczność transformacji globalnego systemu żywnościowego, który obecnie przyczynia się do destabilizacji klimatu i do katastrofy ekologicznej. Została opracowana przez międzynarodową Komisję EAT-Lacet, złożoną z ekspertów zajmujących się żywieniem, zdrowiem, zrównoważonym rozwojem i polityką. Założenia diety planetarnej opublikowano w 2019 roku w czasopiśmie medycznym „The Lancet”. 

Dieta planetarna opiera się na pokarmach pochodzenia roślinnego – warzywach, owocach, produktach z pełnego ziarna, strączkach i orzechach. W mniejszych ilościach zaleca się w niej produkty odzwierzęce – jajka, drób, nabiał czy ryby. Polega ona także na zdecydowanym ograniczeniu spożycia czerwonego mięsa, podrobów, produktów wędliniarskich, żywności wysoko przetworzonej i cukrów dodanych. Twórcy diety planetarnej rekomendują spożywanie produktów lokalnych i sezonowych, co przynosi pozytywne efekty dla środowiska i gospodarki. 

Omawiana dieta jest przeznaczona dla osób zdrowych w wieku powyżej 2 lat. Przy jej komponowaniu należy wziąć pod uwagę indywidualne potrzeby, np. wiek, płeć, masę ciała, poziom aktywności fizycznej, stan fizjologiczny (np. ciąża) czy stan zdrowia. 

Dieta planetarna jest bogata w składniki odżywcze. Obfituje np. w witaminy antyoksydacyjne, polifenole czy karotenoidy. Wdrożenie jej zasad pozwala na utrzymanie zdrowia i dobrego samopoczucia. Zmniejsza również ryzyko nadwagi i otyłości oraz wielu chorób dietozależnych. Obecnie z nadwagą i otyłością zmagają się ponad 2 miliardy dorosłych na świecie. 

Ponadto schorzenia niezakaźne związane z dietą, np. cukrzyca, choroby serca i rak, należą do głównych przyczyn zgonów. Według ekspertów z Komisji EAT-Lancet przejście z niezdrowej diety na dietę planetarną pomogłoby zapobiec 11 milionom przedwczesnych zgonów osób dorosłych rocznie.

Jednocześnie dieta planetarna jest zdrowa dla środowiska. Przyczynia się do ograniczenia niekorzystnych skutków klimatycznych związanych z obecnym systemem wytwarzania żywności. Należy do nich zwłaszcza produkcja gazów cieplarnianych i zużycie słodkiej wody. Przykładowo do wytworzenia 1 kg wołowiny wykorzystuje się dziś ok. 10-30 tys. litrów wody. Przy produkcji żywności pochodzenia roślinnego jest ona zużywana dużo wolniej. 

Eksperci z Komisji EAT-Lancet uważają, że wdrożenie zasad diety planetarnej pozwoli na ograniczenie nadmiernej konsumpcji w krajach wysokorozwiniętych i pomoże w walce z głodem w krajach ubogich. 

Dzienny jadłospis diety planetarnej o wartości energetycznej 2500 kcal zakłada spożycie około:
   •  230 g pełnoziarnistych produktów zbożowych (np. razowych makaronów, brązowego ryżu, pieczywa z mąki z pełnego przemiału);
   •  300-600 g warzyw i owoców (z przewagą warzyw) oraz 50-100 g warzyw skrobiowych (np. ziemniaków,   batatów, warzyw dyniowych); 
   •  75-100 g nasion roślin strączkowych (np. fasoli, soi, soczewicy, ciecierzycy), które stanowią główne źródło  białka;
   •  250 g mleka i produktów mlecznych;
   •  20-80 g tłuszczów pochodzenia roślinnego (np. oleju rzepakowego, oleju słonecznikowego, oliwy z oliwek, oleju lnianego) oraz 50-70 g orzechów.

W omawianym planie żywieniowym zalecane jest także umiarkowane spożycie drobiu i jajek oraz ryb i owoców morza dwa razy w tygodniu.

Na diecie planetarnej należy natomiast ograniczyć: 
•  tłuszcze nasycone – nie powinno się ich spożywać więcej niż 11 g/dobę;
•  czerwone mięso i jego przetwory – maksymalne rekomendowane spożycie tych produktów wynosi 75-100  g/tydzień;
•  cukry dodane – nie należy przekraczać 31 g/dobę.

Źródła:
   1. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/zdrowe_diety/263840,dieta-planetarna (dostęp 18.09.2023)
   2. https://kongres-zywieniowy.waw.pl/dieta-planetarna-sposob-zywienia-ktory-pomoze-zapobiec-katastrofie-ekologicznej/ (dostęp 18.09.2023)
   3. https://eatforum.org/lancet-commission/healthcare-professionals/ (dostęp 18.09.2023)
   4. https://eatforum.org/content/uploads/2019/07/EAT-Lancet_Commission_Summary_Report.pdf (dostęp 18.09.2023)
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka