Dieta paleolityczna – pochodzenie, zasady, produkty zalecane i korzyści zdrowotne

Dieta paleolityczna opiera się na przekonaniu, że nasz organizm najlepiej radzi sobie z żywnością, która była dostępna naszym przodkom w epoce kamienia. Ten sposób odżywiania się został wprowadzony przez dr. Waltera L. Voegtlina, gastroenterologa, który w swojej książce „Dieta z epoki kamienia”, przedstawił teorię, że nasz przewód pokarmowy nie ewoluował, aby poradzić sobie z nowoczesną dietą bogatą w przetworzoną żywność, która pojawiła się wraz z rozwojem rolnictwa. Dieta paleo promuje spożywanie chudych mięs, świeżych warzyw i owoców, które są bogatym źródłem witamin, minerałów oraz antyoksydantów.

Dieta paleolityczna opiera się na kilku podstawowych zasadach, które odzwierciedlają sposób odżywiania się naszych przodków. Należą do nich m.in.:

• Spożywanie nieprzetworzonej żywności: Dieta paleo kładzie nacisk na spożywanie żywności, która występuje w naturze. Obejmuje to mięso, ryby, owoce, warzywa, orzechy i nasiona. Unika się produktów wysoko przetworzonych, które zawierają konserwanty, sztuczne barwniki, cukry oraz inne substancje chemiczne.
• Unikanie produktów zbożowych: W diecie paleo zaleca się unikanie zbóż, takich jak żyto, pszenica, jęczmień czy orkisz, zamiast tego należy wprowadzić do jadłospisu warzywa, owoce, orzechy oraz nasiona, które stanowią bogate źródło węglowodanów oraz błonnika. Zboża zostały wykluczone z diety paleo, ponieważ nie były one dostępne w diecie naszych przodków z epoki paleolitu.
• Unikanie używek: W diecie paleo zaleca się unikanie używek, takich jak alkohol, herbata, kawa i papierosy. 
• Produkty białkowe: Ważnym elementem diety paleo jest białko, które powinno pochodzić z chudych produktów mięsnych. Należy unikać przetworzonych wędlin i mięs. Wysokie spożycie białka, pochodzącego z chudych produktów, może pomóc w walce z nadwagą. Po spożyciu białka organizm zwiększa proces termogenezy aż dwukrotnie w porównaniu do węglowodanów i tłuszczów. Dodatkowo białko pomaga w utrzymaniu uczucia sytości, co jest istotne przy kontrolowaniu apetytu.
• Tłuszcze: W paleolitycznej diecie zaleca się spożywanie tłuszczów bogatych w jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. W diecie naszych praprzodków główne źródło tych prozdrowotnych kwasów stanowiły szpiki kostne oraz mózgi upolowanej zwierzyny. W dzisiejszej wersji diety paleo głównym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych jest oliwa z oliwek, olej rzepakowy, awokado, ryby oraz owoce morza. 

Jadłospis zgodny z dietą paleolityczną można komponować dzięki szczegółowym wytycznym, zawierającym spis produktów zalecanych, co do których nie ma ograniczeń ilościowych oraz takich, które można jeść w umiarkowanych ilościach.

Oto lista produktów zalecanych we współczesnej diecie paleo:

• Mięso: wołowina, drób, wieprzowina, jagnięcina, dziczyzna;
• Ryby: łosoś, pstrąg, makrela, okoń, dorsz, śledź, tuńczyk, węgorz;
• Owoce morza: kraby, małże, krewetki, homary;
• Jaja: kurze, kacze, gęsie;
• Warzywa: wszystkie rodzaje warzyw – zarówno surowe, jak i gotowane;
• Orzechy i nasiona;
• Owoce: agrest, awokado, arbuz, mango, granat, figi, jabłka, gruszki.

W diecie paleo istnieje również lista produktów, które są niedozwolone. Zaliczamy do nich m.in.:

• żywność przetworzona, 
• produkty zbożowe, 
• produkty mleczne, 
• rafinowane tłuszcze, 
• cukier i sztuczne słodziki, 
• konserwanty, sztuczne aromaty i barwniki. 

Unikanie tych produktów ma na celu przywrócenie naturalnego sposobu odżywiania się, zbliżonego do diety naszych przodków z epoki kamienia.

Dieta paleo jest szeroko badana pod kątem jej wpływu na zdrowie. Wielu badaczy uważa, że dieta paleo może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, otyłości, zespołu metabolicznego, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Te choroby są powszechne w społeczeństwach, które spożywają przetworzoną żywność i prowadzą siedzący tryb życia. Modyfikowane wersje diety paleo mogą być również wykorzystywane w chorobach autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane (SM), oraz niektórych chorobach nowotworowych. Dieta paleo, opierając się na zasadach żywienia naszych przodków, może pomóc w poprawie zdrowia poprzez dostarczanie składników odżywczych w naturalnej formie. Badania sugerują, że ludzie żywiący się zgodnie z dietą paleo mogą cieszyć się lepszym zdrowiem i korzystnym profilem lipidowym. Jednak warto pamiętać, że każdy organizm jest inny i reaguje różnie na dietę. Dlatego zawsze warto skonsultować się z dietetykiem, aby dostosować dietę paleo do swoich indywidualnych potrzeb i celów zdrowotnych.

Dieta paleolityczna jest sposobem odżywiania się, który czerpie inspirację z żywienia naszych przodków. Opiera się na spożywaniu nieprzetworzonej żywności, takiej jak mięso, ryby, owoce, warzywa, orzechy i nasiona. Dieta paleo może przynieść korzyści zdrowotne poprzez zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, otyłości, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Jednak każdy organizm jest inny, dlatego warto dostosować dietę paleo do swoich indywidualnych potrzeb. 

Bibliografia:

1. Chang, M. L., & Nowell, A. (2016). How to make stone soup: Is the “Paleo diet” a missed opportunity for anthropologists? Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews, 25(5), 228-231.
2. Daley, C. A., Abbott, A., Doyle, P. S., Nader, G. A., & Larson, S. (2010). A review of fatty acid profiles and antioxidant content in grass-fed and grain-fed beef. Nutrition Journal, 9(1), 10.
3. Masharani, U., Sherchan, P., Schloetter, M., Stratford, S., Xiao, A., Sebastian, A., Kennedy, M. N., & Frassetto, L. (2015). Metabolic and physiologic effects from consuming a hunter-gatherer (Paleolithic)-type diet in type 2 diabetes. European Journal of Clinical Nutrition, 69(8), 944.
4. Zych, P., & Szostak-Węgierek, D. (2013). Dieta paleolityczna. Część I. Cechy charakterystyczne. Nowa Medycyna, 4(2013), 156-164.
5. Zych, P., & Szostak-Węgierek, D. (2013). Dieta paleolityczna. II. Porównanie z dietą śródziemnomorską. Postępy Nauk Medycznych, 26(7-8), 531-536.
6. Szypowska, A., & Regulska-Ilow, B. (2019). Możliwości zastosowania diety paleolitycznej w wybranych jednostkach chorobowych. Hygeia, 54(3), 144-152.
7. https://dietetycy.org.pl/dieta-paleo-fakty-i-mity/ [dostęp: 14.07.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.