Egzema – objawy i leczenie

Egzema to rodzaj schorzenia skórnego, obejmujący różne typy wyprysków, które mogą mieć podłoże alergiczne lub niealergiczne. Bez względu na przyczynę, charakteryzuje się ona podobnymi objawami, takimi jak zaczerwienienie, wysypka i świąd.

Do egzemy zaliczamy następujące schorzenia:

• Atopowe zapalenie skóry (AZS) – często synonimiczne z egzemą, to przewlekłe zapalenie skóry spowodowane zaburzoną reakcją ze strony układu odpornościowego. Charakterystyczne dla AZS są okresy zaostrzeń i remisji choroby.
• Kontaktowe zapalenie skóry – wyprysk kontaktowy jest najczęstszym rodzajem egzemy. Powstaje w wyniku kontaktu skóry z substancjami drażniącymi lub alergizującymi. Egzema często występuje po kontakcie ze środkami czystości, kosmetykami, metalami i roślinami. Zwykle objawia się w miejscach bezpośredniego kontaktu z substancją drażniącą, ale może również pojawić się w innych rejonach ciała.
• Wyprysk potnicowy – pojawia się głównie na dłoniach i stopach. Charakteryzuje się powstawaniem bolesnych pęcherzy.
• Wyprysk łojotokowy – znany także pod nazwą łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS). Jest spowodowany nadmierną produkcją łoju przez gruczoły, które są zakażone drożdżakami z rodzaju Malassezia. Objawia się powstawaniem rumienia, żółtych strupów i silnym świądem. Zmiany zazwyczaj są zlokalizowane przy owłosionej skórze głowy.
• Wyprysk pieniążkowaty – charakteryzuje się powstaniem okrągłych zmian przypominających monety, które są pokryte grudkami i pęcherzami.
• Wyprysk fotoalergiczny – spowodowany reakcją alergiczną na promieniowanie UV, które miało kontakt ze skórą.

Przebieg wyprysku zazwyczaj obejmuje następujące etapy: początkowo pojawia się zaczerwienienie i rumień, potem formują się pęcherze i wysięk z obszaru zmian, a na końcu, w miejscach pęknięć skóry, tworzą się strupki.

Osoby cierpiące na wyprysk skarżą się na następujące objawy:

• suchość i zaczerwienienie skóry,
• świąd,
• niewielkie rany,
• miejscowe łuszczenie się skóry,
• powstawanie zgrubień naskórka.

Wyróżnia się 3 fazy powstawania wyprysku:

1. faza ostra – powstaje w kilka godzin po kontakcie z czynnikiem drażniącym lub alergenem, pojawiają się rumień i drobne pęcherzyki,
2. faza podostra – etap pośredni, podczas którego dochodzi do łuszczenia się skóry i powstawania strupków w miejscach ran i pęcherzy,
3. faza przewlekła – w tej fazie długotrwały stan zapalny powoduje intensywny świąd, przerost naskórka oraz jego intensywne złuszczanie.

Główną przyczyną powstawania wyprysku jest reakcja alergiczna. Istnieją jednak przypadki, w których jest spowodowany infekcją grzybiczą, bakteryjną lub łojotokiem.

Przyczyny egzemy to:

• kontakt z alergenem,
• łojotok z towarzyszącym namnażaniem drożdżaków,
• kontakt z uczulającym promieniowaniem ultrafioletowym,
• infekcja bakteryjna, np. gronkowcami, paciorkowcami,
• bardzo niska temperatura otoczenia oraz wilgotność powietrza (szczególnie podczas okresu grzewczego),
• gorące kąpiele.

Podstawowym elementem leczenia egzemy jest eliminacja alergenu, który ją spowodował. W dalszym leczeniu lub w sytuacji, gdy nie można ustalić przyczyny, prowadzi się leczenie objawowe miejscowo i doustnie.

Leczenie miejscowe wyprysku obejmuje aplikację następujących leków w postaci maści i kremów.

• Glikokortykosteroidy – np. hydrokortyzon oraz dostępne na receptę betametazon i mometazon. Są to leki, które działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo, zmniejszają obrzęk i ból. Są stosowane praktycznie w każdym typie wyprysku, jednak ich długotrwałe używanie może wiązać się z działaniami niepożądanymi.
• Takrolimus i pimekrolimus – te leki działają przeciwzapalnie i regulują nadmierną reakcję alergiczną. Są dostępne tylko na receptę ze względu na ich silne działanie. Powinno się je stosować tylko na zmienioną chorobowo skórę, a po aplikacji dokładnie umyć ręce.
• Związki keratolityczne, np. 30% mocznik i kwas salicylowy – te substancje dostępne w preparatach bez recepty i kosmetykach sprawdzą się na zgrubiałych oraz silnie łuszczących się zmianach.
• Ketokonazol – ta substancja przeciwgrzybicza sprawdza się w leczeniu wyprysku o podłożu łojotokowym. Jest dostępna w postaci kremu oraz szamponu.

Leczenie doustne wprowadza się w przypadku, gdy leczenie miejscowe nie daje zadowalających efektów. Prowadzi się je pod kontrolą lekarza. Podaje się wówczas:

• doustne leki przeciwhistaminowe – np. cetyryzynę, loratadynę – łagodzą świąd i zmniejszają obrzęk, są stosowane wspomagająco,
• glikokortykosteroidy – doustne sterydy stosuje się w przewlekłym wyprysku z bardzo silnym świądem, który jest oporny na leczenie miejscowe,
• leki immunosupresyjne – np. cyklosporynę, metotreksat, rzadziej azatioprynę – te leki działają przeciwzapalnie i zmniejszają reakcję alergiczną.

Pielęgnacja skóry u osób z egzemą jest niezwykle ważnym elementem zapobiegania nawrotom. Podstawą powinno być regularne stosowanie emolientów.

Należy unikać długich, gorących kąpieli oraz używania środków myjących zawierających substancje zapachowe i sztuczne barwniki. Zaleca się stosowanie produktów przeznaczonych dla dzieci, które są wolne od środków zapachowych, silnych detergentów i barwników, ponieważ te składniki mogą podrażniać skórę i pogłębiać wyprysk.

Bibliografia:
National Eczema Association. Eczema Stats [data cytowania 18.12.2023r.] https://nationaleczema.org/research/eczema-facts/ 
Williams, H., Stewart, A., von Mutius, E., Cookson, W., Anderson, H. R., & of Asthma, I. S. (2008). Is eczema really on the increase worldwide?. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 121(4), 947-954.
Lewandowska, I. (2013). Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry. Pielęgniarstwo Polskie, 132.
Tuszyński, P. K. (2021) Problemy dermatologiczne. Wydanie II
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka