Glistnica — źródła zakażenia, objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) stanowi największego robaka obłego, który kolonizuje jelito cienkie człowieka. Dorosłe osobniki osiągają imponującą długość od 15 do 35 cm, a czasem nawet do 40 cm.  Co ciekawe, pasożyty te są w stanie dziennie składać nawet do 200 tysięcy jaj. Jedynym gospodarzem glisty ludzkiej jest człowiek. Glista ludzka jest rozpowszechniona na całym globie. Najczęściej jednak spotyka się ją w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym, gdzie higiena i warunki sanitarne pozostawiają wiele do życzenia. W takich obszarach odsetek zarażonych osób może sięgać aż do 90%. 

Źródłem infekcji są produkty spożywcze zanieczyszczone jajami glisty oraz gleba skażona tymi pasożytami. Aby jaja były zdolne do zainfekowania organizmu, konieczne jest, żeby dojrzewały przez około 3 tygodnie w środowisku zewnętrznym, w obecności tlenu i w temperaturze wynoszącej około 25°C. Dopiero wówczas stają się odporne na czynniki zewnętrzne oraz środki dezynfekcyjne. Do zarażenia pasożytem dochodzi po połknięciu dojrzałego jaja. Następnie, w jelicie cienkim uwalniana jest larwa, która przedostaje się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych, a stamtąd z prądem krwi trafia do wątroby. Następnie, przez układ wrotny i krążenia małe przedostaje się do pęcherzyków płucnych, a później do oskrzeli i tchawicy. Gdy znajduje się w okolicy krtani, wywołuje kaszel, co prowadzi do jej odkrztuszania. Po ponownym połknięciu larwa dociera do jelita cienkiego, gdzie osiąga dojrzałość. Po upływie 2-3 miesięcy od zarażenia, samica intensywnie składa jaja, które następnie są wydalane wraz z kałem. Dorosłe glisty ludzkie zwykle zasiedlają jelita przez okres od 1 do 2 lat, po którym giną z przyczyn związanych ze starzeniem się. Dlatego przypadki wieloletniego zarażenia są mało prawdopodobne.

Objawy infekcji glistą ludzką zależą od stadium rozwojowego pasożyta i narządu, który został zaatakowany. Na początku mogą wystąpić objawy związane z układem oddechowym, takie jak kaszel i odkrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią. Towarzyszyć im może nasilenie reakcji alergicznych, gorączka oraz złe samopoczucie. Niepokojące objawy mogą nasilać się w nocy.

 Jeśli pasożyt zajmie przewód pokarmowy, mogą pojawić się następujące symptomy: 
   • wzdęcia,
   • bóle brzucha, 
   • mdłości, 
   • wymioty, 
   • utrata apetytu, 
   • zaparcia,
   • biegunka tłuszczowa.

Dodatkowo infekcja może wywołać inne niepożądane objawy, takie jak bezsenność czy nadpobudliwość nerwowa. Należy również zaznaczyć, że dzieci dotknięte glistnicą mogą wykazywać opóźnienie zarówno w rozwoju fizycznym, jak i umysłowym.

Diagnostyka glistnicy opiera się na wykryciu jaj pasożyta w próbkach kału. Do analizy należy dostarczyć 3 próbki kału, pobrane w odstępach 2-3-dniowych. W sytuacji podejrzenia glistnicy można wykonać badanie krwi w kierunku eozynofilii oraz pomiar stężenia IgE całkowitej. Możliwe jest również zidentyfikowanie DNA glisty w próbkach kału przy użyciu metody PCR. 

W leczeniu glistnicy stosuje się doustnie albendazol (podawany jednorazowo w dawce 400 mg) lub mebendazol (podawany 2 razy dziennie w dawce 100 mg przez 3 dni). Lekiem drugiego wyboru jest pyrantel, który można stosować u kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Terapię przeprowadza się wyłącznie u pacjentów z potwierdzonym rozpoznaniem. Nie ma konieczności leczenia domowników, ponieważ nie istnieje ryzyko wzajemnego zarażenia się glistnicą. Po upływie dwóch tygodni należy sprawdzić efektywność terapii poprzez badanie kału. Jeśli terapia nie przyniosła oczekiwanych rezultatów, należy powtórzyć kurację. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne (niedrożność lub perforacja jelit).

W skutecznej profilaktyce zakażenia glistą ludzką kluczową rolę odgrywa właściwa higiena. Istotne jest dokładne mycie owoców, warzyw i rąk po kontakcie z glebą. Szczególnie ważne jest kształtowanie nawyków higienicznych u najmłodszych. Dlatego wskazane jest, aby dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, przestrzegały podstawowych zasad higieny, takich jak staranne mycie rąk przed posiłkiem i po korzystaniu z toalety, oraz dokładne oczyszczanie owoców i warzyw przed ich spożyciem.
 

Bibliografia:
Hadaś, E., & Derda, M. (2014). Pasożyty–zagrożenie nadal aktualne. Problemy Higieny i Epidemiologii, 95(1), 6-13.
Popielska, J., & Marczyńska, M. (2012). Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce. Pediatria po Dyplomie, 16(5), 33-41.
Własienko, A., & Kuchar, E. (2017). Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci – problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej. Lekarz POZ, 2.
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.24.4.3. [dostęp: 13.09.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.