Owsiki u dzieci – jak walczyć z owsicą?

O przypadku zarażenia się owsicą najczęściej decyduje fakt, że pacjent spożył żywność, która była skażona, bądź też włożył do ust przedmioty bądź palce, na których znajdowały się jaja owsika. Wśród ognisk zapalnych tej choroby wskazuje się najczęściej nie tylko na brudne ręce, ale także przedmioty używane na co dzień, takie jak pościel, sztućce, ręczniki, czy też – w przypadku najmłodszych – zabawki.

To właśnie te przedmioty codziennego użytku sprawiają, że owsica pojawia się najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, czyli takich w wieku od 3 do 7 lat. Pacjenci w tym wieku bardzo często mają nawyk wkładania rąk lub przedmiotów do buzi, wprowadzając tym samym do organizmu jaja owsików.

Wśród miejsc, w których najczęściej dochodzi do zarażenia owsicą, wskazuje się szkoły i przedszkola, a także nasze domy. Okazuje się bowiem, że najbardziej narażonymi za owsicę są osoby, znajdujące się w bezpośrednim otoczeniu chorego dziecka – jego rówieśnicy lub domownicy.

Co dzieje się z jajami owsika po ich spożyciu?

Jeżeli jaja owsika dostaną się bezpośrednio do przewodu pokarmowego, zaczynają się z nich wylęgać larwy. One z kolei rozpoczynają wędrówkę w głąb przewodu, kierując się w stronę jelita grubego, gdzie przez kolejne trzy miesiące będą dojrzewać. Dopiero po tak długim czasie, zapłodnione samice owsika przemieszczają się w stronę odbytu, wydostając się na zewnątrz ciała pacjenta. Dochodzi do tego najczęściej w nocy, a proces ten przybiera postać lepkiej wydzieliny, złożonej nawet z 10 tysięcy jajeczek, złożonych w okolicach odbytu.

Kiedy larwy wydostaną się na zewnątrz, skóra wokół odbytu zaczyna swędzieć, czemu towarzyszy drapanie, a tym samym gromadzenie kolejnych jajeczek pod paznokciami. To z kolei oznacza, że w przypadku, gdy dziecko ponownie włoży do ust ręce, które zostały niedokładnie umyte, nastąpi powtórne zarażenie owsicą. Sytuacji nie poprawia fakt, że jaja owsika złożone poza organizmem człowieka mogą przeżyć nawet do trzech tygodni, a kolejne 21 dni zachowują swoją zdolność do zakażania.

Owsica – widoczne objawy

Ponieważ przyczyną objawów związanych z owsicą najczęściej jest wspomniana już migracja robaków, a wraz z nią pojawiająca się wydzielina – bardzo często chorobie towarzyszy świąd. To jednak nie jedyny objaw świadczący o tym, że chorujemy na owsicę. Co więcej – może się zdarzyć i tak, że chorujemy bezobjawowo, będąc po prostu nosicielami pasożytów.

Wśród najczęstszych objawów, wskazujących na występowanie owsików u dzieci, wymienia się następujące:

• świąd w okolicy odbytu;
• drapanie się w okolicy krocza lub odbytu, zwłaszcza w nocy lub wieczorami;
• nudności i osłabienie organizmu;
• niepokój i nadpobudliwość;
• brak apetytu;
• niespokojny, przerywany sen;
• zakażenie narządów płciowych lub układu moczowego u dziewczynek.

Jak prawidłowo rozpoznać owsicę?

Ponieważ towarzyszące owsicy objawy nie muszą jednoznacznie wskazywać na obecność owsików w organizmie, konieczne jest upewnienie się, czy na pewno mamy do czynienia z tą jednostką chorobową. Jeżeli w wydalonym stolcu dostrzeżemy gołym okiem robaki, nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości, nieczęsto jednak zdarza się taka sytuacja. W większości przypadków konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich badań, jak choćby wykonanie wymazu z okolicy odbytu, by zyskać pewność. Wymaz taki może być wykonany w domowych warunkach, wykorzystując w tym celu dostępne w niejednej aptece zestawy wymazowe. Poddawanie analizie próbek kału też jest jedną z możliwości, jednak bardzo rzadko zdarza się odnaleźć w takiej próbce jaja owsików, dlatego warto zdecydować się na wymaz.

Leczenie owsicy

W przypadku zdiagnozowania owsicy u dziecka lub dorosłego, konieczne jest zastosowanie przepisanej przez lekarza kuracji. Wykorzystywane w niej leki przeciwpasożytnicze to mebendazol, albendazol i pyrantel (jako jedyny z nich dostępny bez recepty), działające na dorosłe osobniki. Z tego powodu konieczne jest podanie dawki podstawowej, a następnie dawki przypominającej leków po okresie od 2 do 4 tygodni, by usunąć z organizmu także te owsiki, które podczas podawania pierwszej dawki znajdowały się w jajeczkach.

Co jednak równie istotne, walka z owsikami powinna odbywać się nie tylko w organizmie pacjenta, ale także w jego otoczeniu. Konieczne jest wyeliminowanie wszystkich przedmiotów, które mogą stanowić źródło wtórnego zakażenia, dlatego niezwykle ważne jest podjęcie radykalnych działań, mających na celu zwiększenie higieny i zminimalizowanie ryzyka ponownego kontaktu z jajami owsików.

Środki zapobiegawcze w przypadku owsicy

Wśród działań, które powinniśmy podjąć w domowym zaciszu, jest przede wszystkim następujący zestaw czynności:

• regularne sprzątanie – codzienne mycie podłogi, przecieranie mebli za pomocą mokrej szmatki (a następnie wygotowywanie jej lub wyrzucanie),
• wypranie lub dokładne umycie zabawek w ciepłej wodzie z dodatkiem detergentu,
• regularne, codzienne zmienianie ręczników, ubrań oraz pościeli (ubrania należy prasować przed założeniem ich na dziecko, a ręczniki i pościel wygotowywać),
• dbanie o to, by dziecko nie wkładało do buzi rąk ani przedmiotów codziennego użytku,
• obcinanie krótko paznokci (co zapobiega gromadzeniu się pod nimi jaj owsika),
• poranne i wieczorne podmywanie okolic intymnych chorego dziecka za pomocą ciepłej wody z dodatkiem mydła,
• dokładne mycie rąk przez dziecko i domowników po każdej wizycie w toalecie oraz po powrocie do domu,
• stosowanie diety ułatwiającej wypróżnianie – bogatej w białko i błonnik, unikając zarazem węglowodanów i pamiętając o regularnym nawadnianiu organizmu.

Bibliografia

1. Pinworm infection, „www.cdc.gov” [online], https://www.cdc.gov/parasites/pinworm/index.html, [dostęp: 07.12.2022].
2. J. Popielska, Objawy owsicy - jak rozpoznać?, https://www.bezowsikow.pl/o-owsicy/jak-rozpoznac-owsice.html, [dostęp: 07.12.2022].
3. J. Cianciara, J. Juszczyk, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Lublin 2012.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka