Jak adaptogeny mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem?

Adaptogeny, jak zdefiniowali rosyjski badacz Lazarev oraz farmakolog Breckhman, to substancje, które umożliwiają organizmowi adaptację do trudnych warunków środowiskowych. Adaptogeny służą jako narzędzie w walce ze stresem. Związki te pomagają naszemu organizmowi przystosować się do różnych sytuacji stresowych. Ponadto wiele badań wykazało, że substancje te charakteryzują się właściwościami antyoksydacyjnymi, chronią wątrobę przed toksynami, stymulują układ immunologiczny oraz obniżają poziom cholesterolu i cukru we krwi. Warto zauważyć, że substancje te są bezpieczne dla osób je przyjmujących oraz rzadko wywołują działania niepożądane. Chociaż mechanizm działania adaptogenów nie został do końca poznany, wiemy, że ich dobroczynne działanie na nasz organizm jest związany z różnymi przemianami na poziomie komórkowym, który obejmuje procesy fizjologiczne, biochemiczne oraz morfologiczne. 

1. Ashwagandha (łac. Withania somnifera)

Ashwagandha, znana również jako witania ospała to adaptogen, który charakteryzuje się działaniem antyoksydacyjnym, uspokajającym, immunostymulującym, przeciwzapalnym, ściągającym oraz pomaga w łagodzeniu skurczów mięśni. Ze względu na właściwości uspokajające i adaptogenne stanowi skuteczny środek w walce ze zmęczeniem, bezsennością i lękiem. Warto wspomnieć, że roślina ta może nasilać działanie leków nasennych. Ponadto badania wykazały, że ashwagandha może poprawić nasze funkcje poznawcze, pamięć i koncentrację. 

2. Różeniec górski (łac. Rhodiola rosea)

Różeniec górski to adaptogen stymulujący układ nerwowy. Stosowanie tej rośliny może poprawić naszą koncentrację, zdolność zapamiętywania, a także odporność na stres. Preparaty zawierające w swoim składzie wyciąg z różeńca górskiego są polecane w czasie intensywnej pracy intelektualnej oraz w sytuacjach narażenia na działanie stresu. W przypadku stosowania preparatów na bazie różeńca należy pamiętać o unikaniu ich zażywania wieczorem, ponieważ mogą spowodować trudności z zasypianiem.

3. Eleuterokoka kolczastego (łac. Eleuterococcus senticosus)

Eleuterokok kolczysty, znany również jako żeń-szeń syberyjski, działa korzystnie na naszą pamięć, koncentrację oraz proces uczenia się. Wykazano, że związki zawarte w tej roślinie wpływają korzystnie na aktywność lipazy trzustkowej, która stanowi kluczowy enzym w trawieniu tłuszczów. Dodatkowo wyciąg z żeń-szenia syberyjskiego wzmacnia sprawność seksualną oraz zwiększa wytrzymałość fizyczną i psychiczną. Warto wspomnieć, że roślina ta zawiera substancje o właściwościach antyoksydacyjnych (flawonoidy, polifenole), które neutralizują wolne rodniki stanowiące główny czynnik przyspieszający starzenia się organizmu. Preparatów zawierających korzeń żeń-szenia nie należy stosować w przypadku nadciśnienia tętniczego.

4. Cytryniec chiński (łac. Schizandra chinensis)

Cytryniec chiński to dziko rosnące pnącze, które charakteryzuje się cytrynowym zapachem i smacznymi owocami. Roślina ta jest szeroko rozpowszechniona w kulturach Dalekiego Wschodu, gdzie od wieków wykorzystywana była w kuchni oraz medycynie. Wysuszone owoce i nasiona cytryńca zawierają różnorodne związki aktywne, które wywierają korzystne efekty na nasze zdrowie. Wykazano, że substancje zawarte w tej roślinie łagodzą zmęczenie, działają ochronnie na wątrobę i krążenie. Może być też używany do radzenia sobie z przegrzaniem i niedoborem tlenu, co czyni go popularnym wyborem wśród alpinistów. Warto wspomnieć, że mimo wielu zalet, cytryniec chiński może być przeciwwskazany w takich stanach jak bezsenność, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca oraz nadpobudliwość.

5. Wąkrota azjatycka (łac. Centella asiatica)

Od wieków wąkrota azjatycka jest stosowana w medycynie naturalnej, takiej jak Ajurweda, ze względu na swoje właściwości terapeutyczne. Wykazuje działanie odmładzające, poprawia funkcje mózgu, łagodzi depresję i niepokój. Wąkrota jest również używana do leczenia chorób skóry, dolegliwości układu moczowego, cukrzycy oraz chorób układu pokarmowego. Badania naukowe potwierdziły jej przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości. Wąkrota azjatycka wykazuje też korzystne działanie na układ sercowo-naczyniowy, poprawiając elastyczność i napięcie naczyń krwionośnych. 

Adaptogeny ogólnie uznawane są za substancje bezpieczne i dobrze tolerowane przez nasz organizm, jednak należy zaznaczyć, że istnieją pewne grupy osób, które powinny zachować ostrożność lub unikać ich stosowania. Należą do nich:

• kobiety w ciąży i okresie laktacji – ze względu brak istotnych badań, 
• osoby z nadwrażliwością lub alergią,
• pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi – ze względu na właściwości immunostymulujące, stosowanie adaptogenów może wpływać niekorzystnie na zdrowie osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty,
• osoby przyjmujące leki – niektóre adaptogeny mogą niekorzystnie oddziaływać na metabolizm leków i powodować interakcje, co może negatywnie wpłynąć na proces leczenia.

Bibliografia:

1. Zielińska, A. (2022). Adaptogenne działanie ashwagandhy. Gabinet Prywatny, 285(5), 39-43.
2. Spychalski, G. (2010). Wąkrota azjatycka (Centella asiatica L.) – właściwości lecznicze. Postępy Fitoterapii, 2, 101.
3. Hryć, B., & Zgórka, G. (2018). Tarczyce? Roślinne adaptogeny z różnych kontynentów. Kosmos, 67(3), 625-633.
4. Dąbrowska-Bernstein, B., Moskalik, M., & Wydro, D. (2015). Adaptogeny korygujące reakcję organizmu na stres i zaburzenia homeostazy – pomocą w prewencji chorób cywilizacyjnych. Academy Of Aesthetic and Anti-aging Medicine.
5. Wdowik, A. (2017). Wybrane surowce zielarskie o działaniu adaptogennym – właściwości, mechanizmy działania, zastosowanie.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.