Glikemia – jak prawidłowo mierzyć poziom cukru?

Glikemia to inaczej stężenie glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest podstawowym składnikiem odżywczym oraz stanowi źródło energii dla naszych komórek. Jednak każde odchylenie normy (hipoglikemia lub hiperglikemia) może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia. Hipoglikemia to stan, podczas którego mamy zbyt niski poziom cukru we krwi. Objawia się drżeniem kończyn i mięśni, nerwowością, zawrotami głowy, osłabieniem i uczuciem głodu. Hiperglikemia oznacza zbyt duże stężenie glukozy we krwi i objawia się nadmiernym pragnieniem, częstym oddawaniem moczu, kłopotami z widzeniem i skupieniem się.

Poziom glukozy można zmierzyć w warunkach domowych za pomocą glukometru lub w laboratorium diagnostycznym. Za każdym razem bada się pobraną krew.

Prawidłowe stężenie glukozy we krwi na czczo to 70-99 mg/dL (3,9-5,5 mmol/L). Przy wyniku 100-125 mg/dL (5,6-6,9 mmol/L) mowa już o glikemii nieprawidłowej. Takiego wyniku nie należy bagatelizować i warto poddać się dalszej diagnostyce, aby wykluczyć inne schorzenia, m.in. insulinooporność. Wynik powyżej 126 mg/dL (>7,0 mmol/L) stanowi ryzyko występowania cukrzycy i powinien zostać skonsultowany z lekarzem.

Tak jak już wcześniej zostało wspomniane, glukozę na czczo można zbadać w laboratorium diagnostycznym lub w warunkach domowych. 

Przygotowując się do obu rodzajów, należy pamiętać, aby:

• być na czczo, co oznacza 12-godzinny odstęp od ostatniego zjedzonego posiłku (czyli idąc na badanie na 8 rano, kolację można zjeść do godziny 20 dnia poprzedniego),
• unikać intensywnego wysiłku fizycznego na dzień przed badaniem (może to zaburzyć wynik),
• zachować naszą standardową dietę na kilka dni przed planowanym badaniem,
• nie spożywać słodyczy ani innego pożywienia bogatego w cukry proste na dzień przed badaniem,
• zredukować spożycie kawy i herbaty na dzień przed badaniem.

Wówczas możemy spodziewać się najbardziej dokładnych wyników.

Badanie glukozy we krwi można przeprowadzić samodzielnie wykorzystując glukometr. Glukometr to urządzenie do mierzenia stężenia glukozy we krwi w warunkach domowych. Do glukometru zazwyczaj dołączone są nakłuwacz oraz odpowiednie paski testowe.

Jak prawidłowo wykonać badanie glukometrem?

1. Umyj ręce lub użyj płynu/chusteczek do dezynfekcji.
2. Przygotuj glukometr do pracy: wyjmij go z etui i włóż pasek do glukometru. Obserwuj urządzenie, czy na pewno się włączyło i działa jak powinno.
3. Weź nakłuwacz z nieużywanym lancetem (igłą) i nakłuj opuszek palca po jego bocznej stronie (lewej lub prawej).
4. Nie wyciskaj krwi z palca, daj jej swobodnie wypłynąć lub lekko rozmasuj całą rękę trzymając dłoń w dole.
5. Pierwszą kroplę krwi zetrzyj chusteczką, może być zanieczyszczona płynem do dezynfekcji.
6. Poczekaj, aż pojawi się druga kropla i to ją wprowadź w kapilarę na pasku w glukometrze.
7. Czekaj, aż pojawi się wynik.

Jeśli regularnie korzystasz z glukometru, pamiętaj, aby zmieniać nakłuwane palce oraz miejsce wkłucia, aby skóra na opuszkach nie zgrubiała i nie stwardniała. Wtedy trudniej będzie Ci wykonać pomiar.

Mówiąc o glikemii często spotkamy się z określeniem „glikemia przygodna” i „glikemia poposiłkowa”. Co one oznaczają i czym się od siebie różnią?

Glikemia przygodna to wynik pomiaru glukozy we krwi o dowolnej porze dnia, niezależnie od spożytych posiłków. Wynik takiego badania powyżej 200 mg/dL w połączeniu z objawami hiperglikemii sugeruje występowanie cukrzycy.

Glikemia poposiłkowa to stężenie cukru zmierzone po około 2 godzinach po posiłku. U zdrowej osoby powinna wynosić poniżej 140 mg/dL. Na wynik może wpłynąć rodzaj spożytego pokarmu, dlatego podwyższony wynik badania po zjedzeniu przykładowo naleśników z dżemem nie powinien nas zdziwić. Warto wtedy powtórzyć badanie po standardowym, lepiej zbilansowanym posiłku.

W styczniu 2023 roku nastąpił przełom – na listę refundacyjną trafiły sensory do monitorowania glikemii. Były dostępne na rynku już od pewnego czasu, jednak refundacja znacznie poprawiła ich dostępność dla cukrzyków.

Sensor monitorowania cukru po aplikacji na skórę wkłuwa niewielką elektrodę pod skórę pacjenta. Umożliwia to ciągłe monitorowanie stężenia cukru z niewielkim, 15-minutowym opóźnieniem. Osoba posiadająca ten system może szybko wyłapać u siebie epizod hipo- lub hiperglikemii i szybko zareagować w odpowiedni sposób.

Ogromną wygodę stanowi brak konieczności ciągłego nakłuwania palców do pomiaru glikemii, które przeprowadza się u cukrzyków nawet do 10 razy na dobę.

Każdy z nas, niezależnie od tego, czy choruje na cukrzycę, powinien zwracać uwagę na kilka czynników, które wpływają na prawidłowy poziom cukru we krwi.

• Aby posiłek łagodnie zwiększał glikemię, niezwykle ważnym jest prawidłowe zbilansowanie tego, co mamy na talerzu. Danie powinno zawierać sporo białka, złożone węglowodany (np. pełnoziarnisty makaron lub kaszę) oraz porcję warzyw. Białko w posiłku powoduje łagodniejszy wzrost glukozy we krwi po posiłku, dając nam większe uczucie sytości i mniejszą senność. Podobnie zadziała błonnik z warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów.
• Czytaj składy! W wielu produktach, które spożywamy codziennie, kryje się wysoka zawartość cukrów prostych. Nie zawsze ich obecność jest oczywista, dlatego za każdym razem sięgając po coś w sklepie, sprawdźmy skład.
• Jeśli już musisz coś posłodzić, to sięgaj po naturalne odpowiedniki cukru, np. ksylitol lub erytrytol. Mniej wpływają na skok glukozy we krwi, dalej zapewniając słodki smak – np. porannej kawy. Uważaj jednak na słodziki, np. aspartam czy acesulfam, które spożywane w dużych ilościach mogą działać negatywnie na organizm (m.in. powodując przeczyszczenie).
   

Bibliografia:

1. Diabetologicznego, Stanowisko Polskiego Towarzystwa. "Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę." Diabetologia doświadczalna i kliniczna 9 (2009).
2. Janiec, Waldemar, et al. Kompendium farmakologii. PZWL, 2021.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka