Probiotyki dla dzieci – kiedy są potrzebne i jak je wybrać?

1. Ostra biegunka infekcyjna (szczególnie rotawirusowa).
To jedno z najlepiej udokumentowanych wskazań do stosowania probiotyków. Skrócenie czasu trwania biegunki i zmniejszenie liczby wypróżnień potwierdzono w badaniach klinicznych, zwłaszcza u dzieci leczonych z powodu zakażeń wirusowych.
Najlepiej przebadane szczepy:
•    Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)
•    Lactobacillus rhamnosus 19070-2 + Lactobacillus reuteri DSM 12246

Te dwa szczepy w połączeniu wykazały skuteczność zarówno u dzieci hospitalizowanych, jak i tych leczonych w warunkach domowych – przy czym szczególnie korzystne efekty uzyskiwano przy wczesnym rozpoczęciu terapii (do 60 godzin od początku objawów).

2. Biegunka związana z antybiotykoterapią (AAD).
Probiotyki mogą zapobiegać biegunce wywołanej zaburzeniem mikroflory jelitowej w trakcie lub po antybiotykoterapii. Skuteczność zależy od doboru szczepu i odpowiedniej dawki.
Zalecane szczepy:
•    Lactobacillus rhamnosus GG
•    Saccharomyces boulardii CNCM I-745
•    Lactobacillus casei DN-114 001

Szczególnie drożdżak S. boulardii wykazuje dużą odporność na działanie antybiotyków i może być podawany jednocześnie z leczeniem.

3. Kolka niemowlęca.
U części niemowląt cierpiących na kolkę zaobserwowano poprawę po suplementacji probiotykami. Mechanizm działania może obejmować m.in. zmniejszenie stanu zapalnego jelit i stabilizację mikroflory.
Szczepy rekomendowane:
•    Lactobacillus rhamnosus 19070-2 + Lactobacillus reuteri DSM 12246
Te szczepy wykazały w badaniach klinicznych redukcję czasu płaczu i niepokoju u niemowląt karmionych piersią.

4. Infekcje układu oddechowego u dzieci w żłobku/przedszkolu.
Niektóre probiotyki mogą wspomagać odporność i zmniejszać częstość infekcji dróg oddechowych, skracając czas ich trwania oraz redukując potrzebę antybiotykoterapii.
Szczepy o udokumentowanym działaniu:
•    Lactobacillus rhamnosus GG
•    Lactobacillus casei DN-114 001
•    Bifidobacterium lactis BB-12
W długoterminowym badaniu dzieciom podawano mleko z dodatkiem probiotyków — efekt? Mniej dni nieobecności z powodu choroby, mniej infekcji uszu i mniej antybiotyków.

5. Zespół jelita drażliwego (IBS) z dominującą biegunką.
Choć IBS najczęściej dotyczy dorosłych, u starszych dzieci także bywa diagnozowany. W takich przypadkach pomocne są synbiotyki — połączenia probiotyków i prebiotyków.
Skuteczne szczepy:
•    Lactobacillus rhamnosus 19070-2
•    Lactobacillus acidophilus DSMZ 32418
•    Bifidobacterium lactis DSMZ 32269
•    Bifidobacterium longum DSMZ 32946
•    Bifidobacterium bifidum DSMZ 32403
•    krótkołańcuchowe fruktooligosacharydy (scFOS) jako prebiotyk
Ten zestaw zastosowany w badaniu z udziałem pacjentów z IBS przyniósł poprawę m.in. w zakresie wzdęć, luźnych stolców i bólu brzucha.

Probiotyk to żywe bakterie. Ale aby mogły działać w jelitach, muszą przetrwać drogę przez układ pokarmowy. I właśnie tu z pomocą przychodzi prebiotyk – rodzaj błonnika, który nie ulega trawieniu, ale „karmi” dobre bakterie. Dzięki temu:
•    zwiększa się ich przeżywalność,
•    lepiej kolonizują jelita,
•    działają dłużej i skuteczniej.

Najczęściej stosowane prebiotyki to FOS, inulina i galaktooligosacharydy (GOS). Preparat, który zawiera i probiotyk, i prebiotyk to synbiotyk – i to właśnie taka forma jest najbardziej pożądana, zwłaszcza w leczeniu przewlekłych problemów jelitowych lub profilaktyce.

Na rynku dostępnych jest wiele suplementów i leków określanych jako probiotyki — ale nie wszystkie są skuteczne. 

Oto praktyczne wskazówki:
🔬 1. Sprawdź szczep, a nie tylko gatunek
•    Sam napis „Lactobacillus” to za mało. Skuteczność wykazuje konkretny szczep, np. Lactobacillus rhamnosus GG , Lactobacillus rhamnosus 19070-2 Lactobacillus reuteri DSM 12246 lub Bifidobacterium lactis DSMZ 32269. Szukaj pełnej nazwy na opakowaniu.
💊 2. Liczba żywych bakterii (CFU)
Wybieraj preparaty, które zawierają minimum 1 miliard (10⁹) CFU na dawkę – a w niektórych przypadkach (np. infekcje) nawet do 10 miliardów.
🧊 3. Warunki przechowywania
Niektóre probiotyki wymagają przechowywania w lodówce. Wybieraj produkty, które gwarantują przeżywalność bakterii do końca terminu ważności, nawet w temperaturze pokojowej (o ile producent to zapewnia).
🧃 4. Odpowiednia forma
Dla niemowląt najlepiej sprawdzają się krople, starszym dzieciom można podać saszetkę do rozpuszczenia lub kapsułkę.
🚫 5. Bez alergenów i zbędnych dodatków
Dzieci są szczególnie wrażliwe – wybieraj preparaty bez glutenu, laktozy, konserwantów i sztucznych barwników.
🤝 6. Wybieraj SYNBIOTYKI, jeśli to możliwe
Obecność prebiotyku (np. FOS, inuliny) to dodatkowy plus – zwiększa skuteczność preparatu.

Probiotyki nie są uniwersalnym „eliksirem zdrowia”, ale w odpowiednich sytuacjach potrafią znacząco pomóc — skracają czas trwania biegunki, zmniejszają ryzyko powikłań po antybiotykoterapii, łagodzą objawy kolki, wspierają odporność i poprawiają komfort życia dzieci z zespołem jelita drażliwego.

Najważniejsze to dobierać je świadomie:
•    stosując konkretne szczepy o udowodnionym działaniu,
•    w odpowiedniej dawce,
•    najlepiej w formie synbiotyku – z dodatkiem prebiotyku.

Zanim jednak sięgniesz po probiotyk dla dziecka, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą – szczególnie jeśli dziecko ma choroby przewlekłe, przyjmuje inne leki lub probiotyki byłyby stosowane dłużej niż kilka dni.

Źródła:
1.     Rosenfeldt V. i wsp. (2002).
Wpływ probiotycznych szczepów Lactobacillus na ostrą biegunkę u niehospitalizowanych dzieci uczęszczających do ośrodków opieki dziennej.
Pediatric Infectious Disease Journal, 21(5), 417–419.
→ Randomizowane badanie kliniczne potwierdzające skuteczność szczepów L. rhamnosus 19070-2 i L. reuteri DSM 12246 w skracaniu czasu trwania biegunki u dzieci.
2.    Skrzydło-Radomańska B. i wsp. (2020).
Skuteczność preparatu synbiotycznego zawierającego Lactobacillus, Bifidobacterium oraz scFOS u pacjentów z zespołem jelita drażliwego z dominującą biegunką.
Nutrients, 12(1999). https://doi.org/10.3390/nu12071999
→ Randomizowane badanie kliniczne wykazujące skuteczność synbiotyku u pacjentów z IBS-D (w tym L. rhamnosus 19070-2, B. lactis DSMZ 32269, scFOS).
3.    Szajewska H., Guarino A., et al. (2014).
Use of probiotics in the management of acute gastroenteritis in children: An update.
J Pediatr Gastroenterol Nutr, 58(4), 531–539.
→ Rekomendacje ESPGHAN (Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) dotyczące stosowania probiotyków.
4.    Szajewska H., Kolodziej M. (2015).
Systematic review with meta-analysis: Saccharomyces boulardii in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea in children.
Aliment Pharmacol Ther, 42(7), 793–801.
→ Przegląd systematyczny potwierdzający skuteczność S. boulardii w zapobieganiu AAD u dzieci.
5.    Van den Nieuwboer M., Claassen E. (2012).
Probiotic and synbiotic safety in infants under two years of age.
Beneficial Microbes, 3(1), 45–60.
→ Ocena bezpieczeństwa probiotyków i synbiotyków u niemowląt.
6.    Allen S.J., Martinez E.G., Gregorio G., Dans L.F. (2010).
Probiotics for treating acute infectious diarrhoea.
Cochrane Database Syst Rev, (11):CD003048.
→ Metaanaliza potwierdzająca skuteczność probiotyków w leczeniu biegunki infekcyjnej.
7.    Ouwehand A.C., Salminen S., Isolauri E. (2002).
Probiotics: An overview of beneficial effects.
Antonie Van Leeuwenhoek, 82(1–4), 279–289.
→ Mechanizmy działania probiotyków i znaczenie prebiotyków jako substratu wspierającego przeżywalność.