Salmonella – objawy, sposoby przenoszenia, leczenie i profilaktyka

Bakterie z rodzaju Salmonella to Gram-ujemne pałeczki należące do rodziny Enterobacteriaceae. Bakterie te nie wytwarzają zarodników, czyli form przetrwalnikowych, ale nie oznacza to, że łatwo się ich pozbyć. Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, nawet zamrożenie nie jest w stanie ich zniszczyć. Ponadto mają zdolność do przetrwania wewnątrz zakażonych komórek zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Najbardziej niebezpieczne są dwa typy Salmonelli, zwane S. typhi i S. paratyphi. Te groźne bakterie są odpowiedzialne za bardzo ciężką chorobę zakaźną – dur brzuszny. Należy zaznaczyć, że nie wszystkie bakterie Salmonella są tak groźne dla ludzi. Salmonella bongori i wiele odmian Salmonella enterica zasiedlają przewód pokarmowy wielu gatunków zwierząt i rzadziej powodują choroby u ludzi. Te typy bakterii mogą wywoływać zapalenie żołądka i jelit, nazywane ostrą salmonellą.

Główne serotypy bakterii Salmonella, które powodują choroby, to:

• S. enteritidis, S. typhimurim, S. virchow, S. hadar – które najczęściej powodują zapalenie jelit,
• S. typhi – odpowiedzialne za dur brzuszny,
• S. paratyphi – które powodują tzw. dury rzekome.

Mimo iż pałeczki Salmonelli są rozpowszechnione i mają potencjał wywoływania ciężkich schorzeń, należyta higiena, zachowanie właściwych nawyków w kuchni oraz odpowiednie leczenie mogą pomóc zapobiec infekcji i skutecznie ją leczyć.

Zakażenie salmonellą zazwyczaj wynika ze spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa, jaj lub picia niepasteryzowanego mleka. Okres inkubacji, czyli czas pomiędzy narażeniem na zakażenie a wystąpieniem objawów choroby, może wynosić od 6 godzin do 6 dni. Zdarza się, że osoby zakażone salmonellą myślą, że mają grypę żołądkową.

Objawy zakażenia salmonellą obejmują:

• wodniste stolce z domieszką krwi i śluzu,
• kurczowe bóle brzucha,
• gorączkę,
• mdłości,
• wymioty,
• dreszcze,
• ból głowy.

Salmonella to główny czynnik zakażeń żołądkowo-jelitowych w Polsce. Dzieci poniżej 5. roku życia są grupą najbardziej podatną na zakażenie, natomiast największe ryzyko poważnych konsekwencji dotyczy osób o obniżonej odporności, dzieci oraz seniorów. W tych grupach bakteria ma zdolność do przenikania przez barierę jelitową, co skutkuje poważnymi zapaleniami narządów wewnętrznych oraz przewlekłymi dolegliwościami dyspeptycznymi. Salmonelloza w swoim ciężkim przebiegu jest potencjalnie śmiertelna, stąd kluczowe jest baczne obserwowanie stanu zdrowia i natychmiastowe reagowanie na objawy infekcji.

Główne sposoby zakażenia pałeczkami Salmonella to:

• spożycie zanieczyszczonych lub niedogotowanych produktów spożywczych (jaja, mleko, mięso, owoce morza) lub wody;
• kontakt z zakażonymi zwierzętami, takimi jak ptaki domowe i dzikie, ssaki, zwierzęta hodowlane, zwierzęta futerkowe, gryzonie domowe oraz gady i płazy, które są hodowane w domu,
• bezpośredni kontakt z osobą będącą nosicielem bakterii Salmonella,
• brak higieny osobistej.

Terapia salmonellozy jelitowo-żołądkowej zazwyczaj nie wymaga specjalistycznego leczenia. W większości przypadków kluczowe jest odpowiednie nawadnianie organizmu oraz spożywanie lekkostrawnych posiłków, co skutkuje ustąpieniem objawów w ciągu kilku dni. Jednak, jeśli objawy są nasilone lub trwają dłużej niż kilka dni, należy skonsultować się z lekarzem. W niektórych sytuacjach może być niezbędne wdrożenie antybiotykoterapii, szczególnie u osób narażonych na powikłania, takich jak dzieci, osoby w podeszłym wieku lub pacjenci z obniżoną odpornością. Hospitalizacja może być wymagana w przypadku ciężkiego zakażenia salmonellą, szczególnie u dzieci, które są bardziej podatne na powikłania, takie jak posocznica i odwodnienie. 
 

Mimo powszechnej obecności pałeczek Salmonella, można uniknąć zakażenia, stosując proste metody, które zostały przedstawione poniżej:

• należy dbać o higienę dłoni, myjąc je dokładnie po skorzystaniu z toalety oraz przed rozpoczęciem przygotowywania posiłków;
• naczynia i sprzęty kuchenne powinno utrzymać się w czystości, pamiętając o ich regularnym myciu, ponieważ bakterie często zasiedlają mokre gąbki i ściereczki do naczyń;
• rekomendowane jest przechowywanie żywności w niskiej temperaturze, co pomaga zahamować rozwój bakterii;
• należy zapobiegać procesowi rozmrażania i ponownego zamrażania żywności;
• w lodówce powinno zostać wydzielone miejsce na surowy drób, mięso oraz jaja, aby nie stykały się z innymi produktami;
• zaleca się dokładne rozmrażanie drobiu, mięsa, ryb oraz ich przetworów przed przystąpieniem do smażenia, pieczenia czy gotowania;
• wskazane jest poddawanie obróbce termicznej żywności poprzez gotowanie, pieczenie czy duszenie, co stanowi najlepszy sposób na zniszczenie bakterii;
• należy dokładnie myć jaja przed rozbiciem skorupki;
• powinno się parzyć jaja we wrzątku przez 10 sekund, jeśli używa się ich do przygotowania potraw i deserów, które nie będą poddane działaniu wysokiej temperatury;
• zaleca się unikanie spożywania lodów oraz ciastek od nieznanych producentów oraz przypadkowych sprzedawców.

Bibliografia:

1. Szpura, K., Myszkowska-Torz, A., Mazur-Melewska, K., Pietrow, B., Pęczak, Z., Służewski, W., & Figlerowicz, M. (2018). Zakażenie pałeczką Salmonella enterica u dzieci. Pediatria Polska, 93(2), 153-158.
2. https://pssekrakow.pl/attachments/article/322/Salmonella.pdf [dostęp: 17.07.2023]
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/salmonella/symptoms-causes/syc-20355329 [dostęp: 17.07.2023]
4. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/salmonella-infections [dostęp: 17.07.2023]
5. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165083,biegunki-wywolane-przez-paleczki-salmonella-salmonellozy [dostęp: 17.07.2023]
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555892/ [dostęp: 17.07.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.