Jak przygotować się do egzotycznej podróży?

W ostatnich latach coraz więcej Polaków decyduje się na egzotyczne podróże. Dużą popularnością cieszą się rejony Afryki, Bliskiego i Dalekiego Wschodu, a także Australii i Oceanii. Podróżowanie do krajów tropikalnych wiąże się z pewnym ryzykiem zdrowotnym, dlatego kluczowym aspektem jest profilaktyka. Każda osoba przygotowująca się do tego rodzaju podróży powinna wiedzieć o zagrożeniach występujących w tropikalnym klimacie. Przed egzotyczną wycieczką należy skonsultować się z lekarzem medycyny tropikalnej, który zapozna nas z aktualną sytuacją epidemiologiczną wybranego kraju i przekaże niezbędne wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom zakaźnym występującym w tropikach. Innym zagrożeniem jest fauna reprezentowana przez różne gatunki drapieżników oraz zwierząt jadowitych. 

Biegunka podróżnych

Biegunka podróżnych jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych wśród osób wybierających się do krajów tropikalnych, a według szacunkowych danych dotyka ona około 30-70% podróżujących. Głównym źródłem zakażenia są pałeczki okrężnicy oraz bakterie z rodzaju Campylobacter. Wśród rejonów wysokiego ryzyka możemy wyróżnić Afrykę, Azję, Amerykę Południową i Środkową. Do zakażenia dochodzi poprzez zjedzenie niedogotowanej żywności, nieumytych owoców i warzyw, picie wody z kranu, dodawanie lodu do napojów i spożywanie niepasteryzowanych produktów mlecznych. Podczas podróży rekomendowana jest zasada o następującym brzmieniu: „Ugotuj, zaparz, obierz lub zapomnij”. W przypadku wystąpienia biegunki zaleca się nawadnianie i uzupełnianie elektrolitów, aby zapobiec odwodnieniu, na które najbardziej narażone są dzieci i osoby w podeszłym wieku. W biegunce o łagodnym nasileniu polecane jest stosowanie loperamidu. Dawka początkowa to 2 kapsułki (4 mg), a następnie 1 kapsułka (2 mg) po każdym luźnym stolcu. W biegunce o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, można rozważyć zastosowanie antybiotyku dostępnego na receptę. Sposób stosowania należy zawsze omówić z lekarzem podczas konsultacji przed podróżą. W celu zapobiegania wystąpieniu biegunki podróżnych rekomenduje się przyjmowanie probiotyków, jednak tylko kilka z nich wykazuje odpowiednią skuteczność np. Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii.
 

Choroby przenoszone przez owady

Malaria, czyli zimnica to groźna choroba tropikalna, która przenoszona jest przez samicę komara z rodzaju Anopheles, a wywołują ją pierwotniaki z rodziny Plasmodium. Do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia przez komara. Do pierwszych objawów zimnicy należy gorączka z dreszczami, ból głowy i mięśni, zmęczenie, osłabienie, dyskomfort w jamie brzusznej, a także nudności i wymioty. Wymienione objawy są niecharakterystyczne i mogą być związane z inną chorobą, dlatego wskazana jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Ważnym aspektem w zapobieganiu malarii jest profilaktyka mechaniczna, która jest pierwszą linią obrony przed komarami. Szczególnie po zachodzie słońca wskazane jest noszenie długich spodni oraz koszul z długimi rękawami. Istotny jest również wybór odpowiednich repelentów, zakup moskitier, zamykanie szczelnie pomieszczeń. Leki przeciwmalaryczne stosowane są leczniczo, gdy choroba już wystąpi i profilaktycznie w celu zapobiegania. Do substancji farmakologicznych używanych profilaktycznie zalicza się: chlorochinę, atowakwon i chlorowodorkiem proguanilu oraz doksycyklinę. 

Denga to kolejna z chorób zakaźnych występujących w krajach tropikalnych i subtropikalnych. Wywoływana jest przez wirusa dengi, a wektorami zakażenia są komary. Pierwsze objawy zakażenia pojawiają się zazwyczaj po 14 dniach od ukłucia przez owada. U większości zakażonych przebiega bezobjawowo lub łagodnie, a u chorych najczęściej występuje gorączka. Do innych objawów możemy zaliczyć bóle mięśniowo-stawowe, osłabienie, ból głowy, dreszcze, nudności, a w niektórych przypadkach wysypkę. Warto podkreślić, że najbardziej niebezpieczną postacią kliniczną choroby jest gorączka krwotoczna dengi, która ma przebieg dwuetapowy. W pierwszym etapie pojawiają się wymioty i nudności, a w drugim skaza krwotoczna. W niektórych przypadkach może dojść do śpiączki, krwotoków wewnętrznych, a także wstrząsu. W celu uniknięcia zakażenia zaleca się stosowanie odpowiednich repelentów, odzieży oraz moskitier. 

Żółta febra to wirusowa choroba przenoszona przez komary występujące na terenie Afryki Subsaharyjskiej oraz w Ameryce Południowej. Choroba ma przebieg dwuetapowy. W pierwszym stadium trwającym około 4 dni występuje gorączka, bóle głowy i pleców, dreszcze, osłabienie, zmęczenie oraz nudności. Po tym czasie objawy ustępują, ale może pojawić się drugi etap choroby tzw. faza toksyczna, której towarzyszą objawy z pierwszego etapu, ale o znacznie większym nasileniu. W tym stadium może dojść do wystąpienia żółtaczki, krwotoków, a w ciężkich przypadkach nawet do wstrząsu, drgawek, czy śpiączki. W sytuacji zachorowania należy przyjmować leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe oraz nawadniać organizm. Do tej pory nie udało się odkryć skutecznego leku o działaniu przeciwwirusowym, który umożliwiłby wyleczenie. Kwas acetylosalicylowy oraz inne leki należące do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (ibuprofen, diklofenak, ketoprofen) są przeciwwskazane ze względu na zwiększenie ryzyka krwawień. Przebycie choroby uodparnia organizm na całe życie, a najskuteczniejszą metodą ochrony jest szczepionka. 

Wirus Zika przenoszony jest przez komary, transmisją łożyskową, a także drogą płciową. Choroba w około 80% przypadków przebiega bezobjawowo, natomiast gdy wystąpią objawy z reguły, mają charakter łagodny. Do głównych symptomów możemy zaliczyć gorączkę, ból mięśniowo-stawowy, ból głowy, zapalenie spojówek, a także wysypkę grudkową. Kobiety w ciąży powinny unikać podróży w rejony występowania tego wirusa, ponieważ może dojść do wystąpienia wad wrodzonych u noworodków urodzonych przez matki, które zostały zakażone. Zjawisko to jest obserwowane w pierwszym trymestrze ciąży, a uszkodzenie w obrębie układu nerwowego może objawiać się: zwapnieniem mózgu, skurczami, spastycznością, a także powiększeniem komór mózgu. Podobnie jak w przypadku pozostałych chorób przenoszonych przez komary zaleca się stosowanie repelentów, moskitier i odpowiedniej odzieży.

Do innych chorób tropikalnych przenoszonych przez owady należą:

• japońskie zapalenie mózgu,
• filarioza,
• gorączka Zachodniego Nilu,
• chikungunya,
• leiszmanioza,
• choroba Chagasa,
• śpiączka afrykańska.

Szczepienia dla podróżujących w tropiki

Szczepienia ochronne to najlepsza metoda obrony przed chorobami zakaźnymi w trakcie egzotycznych podróży. Wyróżniamy szczepienia obowiązkowe oraz zalecane dla osób podróżujących w rejony wysokiego ryzyka. Szczepieniem obowiązkowym jest immunizacja przeciwko żółtej febrze, gdy wybieramy się w rejony Afryki i Ameryki Południowej oraz przeciwko meningokokom w przypadku Arabii Saudyjskiej. 

Do szczepień zalecanych przed wyjazdem egzotycznym zaliczamy: 

• szczepionkę przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, 
• szczepionkę przeciw durowi brzusznemu, 
• szczepionkę przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, 
• szczepionkę przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu, 
• szczepionkę przeciw wściekliźnie.

Zagrożenia dla osób uprawiających sporty wodne

Rejony tropikalne są popularne wśród miłośników nurkowania, snorkelingu, czy surfingu, dlatego też bardzo ważne, aby być zawsze świadomym zagrożeń, które mogą na nas czyhać w morskich głębinach. Na uwagę zasługuje osa morska, która jest meduzą występującą w wodach tropikalnych Oceanu Indyjskiego i Atlantyckiego. Ta śmiercionośna kostkomeduza jest jednym z najgroźniejszych parzydełkowców na świecie. Poparzenie powoduje silny ból, a jad wystarczyłby do zabicia nawet 60 osób. W wodach, w których występują niebezpieczne meduzy, należy pływać w kombinezonach, które ochronią skórę przed drapieżnikiem. Skutecznym sposobem radzenia sobie z meduzami jest ocet, który dezaktywuje parzydełka. W ciężkich stanach konieczne jest przeprowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Korzystne może okazać się także zastosowanie surowicy, ale niestety ogranicza się tylko do wybranych gatunków. W tropikalnych wodach należy uważać również na jadowite ryby, które zaopatrzone są w kolce jadowe i lubią przebywać w płytkich wodach. Można temu zapobiec, kupując specjalne obuwie, które zabezpieczy podróżnika przed urazami. Dla pasjonatów rybołówstwa niebezpieczne mogą okazać się węże morskie. Ich ukąszenie może spowodować niewydolność oddechową oraz rabdomiolizę, czyli rozpad mięśni. Dodatkowo w tropikach należy uważać na barrakudy, mureny, a także rekiny.

Zawartość apteczki podróżnika

Wybierając się w rejony tropikalne, należy zaopatrzyć się w podstawowe leki. W niektórych krajach rozwijających się, medycyna jest na niskim poziomie, a dostępność leków ograniczona, dlatego zawsze warto przygotować apteczkę. W przypadku wystąpienia biegunki należy mieć ze sobą środek przeciwbiegunkowy (loperamid, nifuroksazyd) oraz nawadniający (elektrolity). Ponadto wskazane jest zabranie ze sobą leku przeciwbólowego i przeciwgorączkowego na przykład paracetamolu lub ibuprofenu, które łagodzą objawy przeziębienia. Aby uchronić się przed komarami, rekomendowane jest zaopatrzenie się w skuteczne repelenty (DEET, Ikardyna), które występują w formie aerozoli, płynów, kremów i sztyftów. W przypadku ukąszenia przez owada można użyć leku przeciwalergicznego w postaci tabletek (cetyryzyna, loratadyna) lub w formie żelu (dimetynden). Gdy dojdzie do skaleczenia, przyda się środek odkażający oraz materiał opatrunkowy (plaster, bandaż, gazik). W przypadku kontuzji można zastosować żel o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, który zmniejszy ból i obrzęk. Aby uniknąć oparzeń słonecznych, wskazane jest zastosowanie kremu z filtrem mineralnym, który dobrze sprawdzi się u osób ze skórą delikatną, wrażliwą i skłonną do alergii. W przypadku oparzeń słonecznych należy zaaplikować na skórę krem bądź żel zawierający w składzie pantenol lub aloes. Dodatkowo można zabrać ze sobą środek stosowany w chorobie lokomocyjnej z dimenhydrynatem, płyn do dezynfekcji dłoni, maski ochronne, krople do oczu o działaniu nawilżającym, moskitierę, termometr lekarski i lasso do usuwania kleszczy. Leki stosowane w profilaktyce malarii i szczepienia ochronne należy zawsze skonsultować z lekarzem medycyny tropikalnej.

Bibliografia

1. Kimszal E., Van Damme-Ostapowicz K., Biegunka Podróżnych. Pielęgniarstwo Polskie, 2016, 231.
2. Szymanek-Pasternak A., Biegunka podróżnych. W: Simon K., Janocha-Litwin J., red. Medycyna podróżnych w teorii i praktyce. Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, 2019, 161-175.
3. Kacprzak E., Zagrożenia związane z podróżami do krajów tropikalnych. Kosmos, 2005, 266, 115-122.
4. Korzeniewski K., Fauna morska i lądowa stanowiąca zagrożenie dla nurkujących rekreacyjnie w tropiku. Polski Merkuriusz Lekarski, 2008.
5. https://medycynatropikalna.pl/choroba/denga [dostęp: 24.11.2022]
6. Bociek M., Gorączki krwotoczne powodowane przez wirusy z rodziny flaviviridae. Zeszyt Studenckiego Ruchu Naukowego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2019.
7. Derda M., Cholewiński A., Klimberg A., Marcinkowski J., Hadaś E., Wektory przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe człowieka. II. Pluskwiaki, karaluchy, pchły, mrówki i kleszcze. Hygeia, 2017, 52.3: 217-225.
8. Radziwon P., Wirus Zika - nowo pojawiający się czynnik zakaźny przenoszony przez krew. Journal of Transfusion Medicine, 2017, 10.3: 84-89.
9. https://www.gov.pl/web/psse-gdansk/szczepienia-dla-podrozujacych2 [dostęp: 24.11.2022]
10. https://www.gov.pl/web/gis/podrozujesz-do-krajow-tropikalnych-sprawdz-jakim-infekcjom-mozesz-zapobiec-dzieki-szczepieniom-ochronnym [dostęp: 24.11.2022]
11. https://www.gov.pl/web/gis/wirus-zika [dostęp: 24.11.2022]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.