Wrzody żołądka – objawy, dieta i leczenie

Wrzody żołądka to określenie stosowane w przypadku zmian chorobowych, które charakteryzują się ubytkiem błony śluzowej przy równoczesnym wystąpieniu martwicy oraz nacieków zapalnych. Zmiany te mogą być rozmaitej wielkości – począwszy od kilkumilimetrowych wrzodów, aż do takich, których rozmiary sięgają nawet kilku centymetrów. Co więcej, choroba wrzodowa cechuje się częstymi nawrotami i stanowi jedno z najczęściej występujących schorzeń związanych z układem pokarmowym. Wskazuje się, że wrzody diagnozowane są u około 5-10% dorosłych pacjentów, z których trzy czwarte stanowią mężczyźni.

Wrzody w większości przypadków pojawiają się w żołądku bądź w dwunastnicy, w skrajnych przypadkach mogą wystąpić także w przełyku. W terminologii można spotkać się z określeniem wrzodów trawiennych – nazwa ta wskazuje, że występują one wyłącznie w tej części układu pokarmowego, w której dochodzi do trawienia. Innymi słowy: tam, gdzie znajduje się pepsyna.

W zależności od wieku i stanu fizycznego pacjenta, a także od fragmentu układu pokarmowego, w którym pojawiły się wrzody, ich symptomy mogą się od siebie różnić. Najczęściej jednak wskazuje się na ból brzucha, który kojarzy się z pieczeniem w środku lub uczuciem nieustannego głodu. Bólowi temu towarzyszą, jak już zostało wspomniane, nudności, mdłości czy też wzdęcia. Mogą pojawić się także uczucie zgagi oraz brak apetytu. Mnogość objawów i ich różnorodność sprawiają, że trudno uznać je jednoznacznie za symptomy choroby wrzodowej. Tym jednak, co powinno nas zaalarmować, jest nasilenie się bólów brzucha około pół godziny po posiłku. Najbardziej odczuwalne będą one po zjedzeniu czegoś kwaśnego, ostro przyprawionego lub po tradycyjnym rosole.

Szacuje się, że za około 70% wrzodów żołądka odpowiada bakteria Helicobacter pylori. Występuje ona u około 80% ludzi, ale w większości przypadków nie powoduje żadnych zmian. Dopiero w połączeniu z określonymi czynnikami prowadzi ona do powstawania zmian chorobowych w układzie pokarmowym. Najczęściej wśród czynników sprzyjających chorobie wskazuje się na czynniki genetyczne, nieodpowiednią dietę, a także palenie tytoniu bądź przyjmowanie leków przeciwzapalnych. Okazuje się bowiem, że Helicobacter pylori w korelacji z ibuprofenem, naproksenem, ketoprofenem, diklofenakiem lub aspiryną zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia wrzodów. Przyczyną wrzodów nie jest natomiast stres, choć niegdyś to właśnie w nim upatrywano sprawcy tej choroby.

Jednym z podstawowych działań, stosowanych w celu walki z chorobą wrzodową, jest tzw. kuracja eradykacyjna. Polega ona na usunięciu zakażenia bakteryjnego w organizmie, a także zmniejszeniu wydzielania soku żołądkowego. W tym celu wykorzystuje się m.in. inhibitory pompy protonowej oraz kurację antybiotykową. Jeśli dojdzie do powikłań związanych z występowaniem wrzodów, konieczne może być leczenie operacyjne iusunięcie chirurgicznie wrzodu oraz fragmentu żołądka. Najczęściej jednak lekarz zaleca pacjentowi wprowadzenie tzw. diety wrzodowej, a także odstawienie określonych leków na bazie kwasu acetylosalicylowego. Wskazane jest także zrezygnowanie z alkoholu i tytoniu oraz ograniczenie stosowania NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Istnieje grupa powikłań, w których przypadku wystąpienia pacjent powinien niezwłocznie udać się na szpitalny oddział ratunkowy (SOR). Należą do nich fusowate, krwawe wymioty, smoliste stolce, a także silne bóle brzucha, powiązane z napięciem mięśni brzusznych. Te ostatnie są objawem przedziurawienia odźwiernika, a każdy z powyższych przypadków może doprowadzić do szybkiej utraty krwi, a tym samym wstrząsu krwotocznego u pacjenta – czyli bezpośredniego zagrożenia życia. Możliwe są także utrata przytomności, zasłabnięcie lub zaburzenie świadomości, chudnięcie lub wystąpienie niedokrwistości – w przypadku wystąpienia tego typu powikłań konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego lub kontakt z lekarzem. W niektórych przypadkach konieczna może się okazać także kontrolna gastroskopia, wykonana w okresie od 6 do 8 tygodni po zakończeniu leczenia choroby wrzodowej.

Sugeruje się, by pacjenci w trakcie leczenia stosowali łatwostrawną dietę, unikając błonnika pokarmowego oraz tych potraw, które pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Wskazane jest także znaczne ograniczenie soli i słonych potraw lub całkowita rezygnacja, podobnie jak w przypadku smażenia i pieczenia z dodatkiem tłuszczu. Dieta wrzodowa opiera się m.in. na potrawach gotowanych w wodzie lub na parze, lub duszonych, przy których przygotowaniu używa się łagodnych przypraw. Istotne jest również, by potrawy te nie były ani gorące, ani zimne, ponieważ skrajne temperatury potraw negatywnie wpływają na błonę śluzową żołądka i mogą podrażnić miejsca objęte chorobą.

 W przypadku produktów mlecznych konieczna jest rezygnacja z serów pleśniowych, żółtych i topionych, a także serów typu feta i serków homogenizowanych. Kwaśna śmietana i jogurty lub kefiry także powinny być zastąpione słodkim mlekiem o maksymalnie 2% zawartości tłuszczu lub mlekiem zsiadłym. W ograniczonych ilościach możliwe jest spożywanie serków homogenizowanych. Warto natomiast spożywać owoce, jednak nie w formie surowej lub suszonej, konieczna jest także rezygnacja z suchych warzyw strączkowych, takich jak bób, soczewica, fasola, groch lub soja.

Bibliografia

1. K.A. Krawczyk, E.B. Górska, U. Jankiewicz, P. Kowalczyk, Helicobacter pylori jako jeden z czynników wywołujących chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2013, s. 27-31.
2. G. Kołodziej, S. Klasik-Ciszewska, Profilaktyka i terapia żywieniowa w chorobie wrzodowej żołądka, Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2018, s. 245-251.
3. M. Wiercińska, Wrzody żołądka i dwunastnicy: przyczyny, objawy i leczenie choroby wrzodowej, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/63409,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy [dostęp z dnia: 07.03.2023].
4. A. Taraszewska, Dieta w chorobie wrzodowej, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/70992,dieta-w-chorobie-wrzodowej [dostęp z dnia: 07.03.2023].

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka