Cynk – występowanie, właściwości, przyswajalność, niedobór, nadmiar

mgr farm. Angelika Czarnecka

Opublikowano: 25.07.2023

Cynk to istotny mikroelement, który jest niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jego całkowita zawartość w naszym ciele wynosi około 2 g, z czego około 60% znajduje się w mięśniach szkieletowych, a 30% w kościach. Wchodząc w skład ponad 300 różnych enzymów, cynk pełni kluczową rolę w procesach, takich jak replikacja i transkrypcja materiału genetycznego, obrona komórek przed reaktywnymi formami tlenu oraz regulacja funkcji erytrocytów i komórek okładzinowych żołądka. Cynk odgrywa także ważną funkcję w produkcji i wydzielaniu licznych hormonów, takich jak insulina i testosteron. Ponadto kontroluje pracę układu nerwowego i metabolizm witaminy A. Jego niedobór może wywoływać poważne komplikacje zdrowotne, stąd konieczność jego odpowiedniego dostarczania z dobrze zbilansowanej diety.

Image of AdobeStock_95935017.jpeg

W jakich produktach występuje cynk?

Na wstępie warto zaznaczyć, że cynk jest lepiej absorbowany z pokarmów pochodzenia zwierzęcego, aniżeli z tych roślinnych. Absorpcja cynku jest większa przy spożyciu diety opartej na białku zwierzęcym w porównaniu do diety opartej na białku roślinnym. Do produktów, które są bogatym źródłem cynku, zaliczamy:

  • mięso,
  • ciemne pieczywo,
  • wątróbkę, 
  • sery podpuszczkowe,
  • kaszę gryczaną,
  • ostrygi,
  • soczewicę,
  • pestki dyni,
  • nasiona roślin strączkowych,
  • jaja.

Jakie składniki zmniejszają przyswajalność cynku?

Warto zauważyć, że obecność niektórych substancji może wpływać na ograniczenie przyswajalności cynku. Należą do nich:

  • błonnik,
  • szczawiany,
  • fityniany,
  • niehemowy wapń,
  • żelazo,
  • miedź,
  • alkohol.

Jakie formy cynku są lepiej przyswajalne z suplementów?

Najlepiej przyswajalną formą cynku jest chelat. Związki chelatowe cynku wykazują najwyższą biodostępność i zdolność wchłaniania. Najlepiej przyswajalnym chelatem jest diglicynian cynku. Dlatego, wybierając preparat z cynkiem, warto zwrócić uwagę w jakiej postaci jest on dostępny w produkcie.

Jakie właściwości posiada cynk?

Cynk jest mikroelementem, który wywiera znaczący wpływ na właściwe funkcjonowanie układu immunologicznego. Niedobór tego pierwiastka może prowadzić do zaniku grasicy i osłabienia naszej odporności. Ponadto cynk jest istotnym elementem układu antyoksydacyjnego organizmu, który zapewnia ochronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Warto zauważyć, że cynk również odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej kondycji skóry, wpływając na funkcje wydzielnicze i procesy regeneracyjne. Niedobór tego pierwiastka może osłabić odporność skóry, co prowadzi do alergii, dermatoz i innych zmian skórnych, szczególnie u dzieci. Dodatkowo cynk przyspiesza gojenie się ran oraz wpływa na metabolizm kolagenu, co wywiera korzystny wpływ na wzrost włosów i paznokci. Natomiast niedobór cynku może spowodować bielactwo paznokci. Preparaty cynku w postaci past, zasypek i maści są często stosowane w leczeniu różnych schorzeń skóry, pomagając w oczyszczaniu, łagodzeniu stanów zapalnych oraz zmniejszaniu problemu z zaskórnikami. Mają one szerokie zastosowanie w kosmetologii, gdzie dodawane są do kremów i maseczek, aby działać ściągająco, przeciwtrądzikowo oraz przeciwzapalnie.

U kogo może wystąpić niedobór cynku?

Niedobór cynku jest dość powszechnym zjawiskiem, zwłaszcza wśród wegetarian, osób aktywnych fizycznie oraz seniorów. Do grupy osób z większą podatnością na deficyt cynku zalicza się również:

  • pacjentów cierpiący na niewydolność wątroby,
  • osoby niedożywione, 
  • pacjentów przyjmujących leki moczopędne, 
  • diabetyków, 
  • osoby z niewydolnością nerek oraz po resekcji jelit,
  • osoby z przewlekłymi biegunkami, 
  • pacjentów doświadczających silnego stresu, towarzyszącego posocznicy czy oparzeniom, 
  • kobiety w okresie ciąży i karmienia piersią.

Jakie są objawy niedoboru cynku?

Niedobór cynku wiąże się z szeregiem objawów, które obejmują:

  • nocną ślepotę,
  • brak apetytu,
  • drżenia kończyn,
  • zaburzenia cyklu miesiączkowego,
  • brak popędu płciowego,
  • spadek masy ciała,
  • podatność na infekcje,
  • schorzenia skóry,
  • łamliwość paznokci,
  • przewlekła suchość oczu,
  • wypadanie włosów,
  • problemy z chodzeniem,
  • rozstępy na skórze,
  • stany depresyjne.

Warto również zaznaczyć, że przy niedoborze cynku natychmiast obserwuje się zahamowanie procesów wzrostu. Innymi wczesnymi symptomami są pojawienie się zmarszczek i fałd skóry.

Jakie są objawy nadmiaru cynku?

Nadmiar cynku w organizmie może prowadzić do:

  • obniżenia odpowiedzi immunologicznej organizmu, 
  • zaburzeń smaku i węchu,
  • zmniejszenia stężenia frakcji HDL-cholesterolu, 
  • niekorzystnego wpływu na metabolizm żelaza i miedzi,
  • niedoborów miedzi, 
  • poważnych chorób neurologicznych. 

W sytuacji ostrego zatrucia cynkiem mogą wystąpić objawy, takie jak: bóle żołądka, nudności, utrata apetytu, biegunka oraz bóle głowy.

 

Bibliografia:

  1. Gapys, B., Raszeja-Specht, A., & Bielarczyk, H. (2014). Rola cynku w procesach fizjologicznych i patologicznych organizmu. Diagnostyka Laboratoryjna, 50(1), 45-52.
  2. Zielińska-Pisklak, M., Szeleszczuk, Ł., & Kuras, M. (2013). Rola witaminy C i cynku we wspomaganiu układu odpornościowego. Farmakoterapia, 23(11-12), 64-71.
  3. Szcześniak, M., Grimling, B., & Meler, J. (2014). Cynk–pierwiastek zdrowia. Farm pol, 70(7), 363-366.
  4. Mońka, I., & Wiechuła, D. (2017). Znaczenie cynku dla organizmu ludzkiego w aspekcie suplementacji tego pierwiastka. Annales Academiae Medicae Silesiensis, 71, 314-325.
  5. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
  6. Chruściel, P., & Kubasińska-Sajnóg, A. (2021). Charakterystyka oraz zastosowanie cynku w kosmetologii i dietetyce. Aesthetic Cosmetology and Medicine, 10(4), 189-193.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

Przeczytaj również: