Bez czarny – co warto o nim wiedzieć?

Bez czarny (Sambucus nigra L.), należący do rodziny przewiertniowatych, charakteryzuje się rozległym zasięgiem występowania, obejmującym Europę, Afrykę Północną, Amerykę oraz Azję Centralną. Rozpoznawalny pod różnorodnymi lokalnymi nazwami, takimi jak hyćka, bzowina czy bez apteczny, reprezentowany jest przez około 20 różnych gatunków. Głównymi surowcami zielarskimi tej rośliny są suszone kwiaty (Sambuci flos), owoce (Sambuci fructus) oraz kora (Sambuci cortex). Należy podkreślić, że kwiaty czarnego bzu są bogate w składniki biologicznie aktywne, takie jak flawonoidy, fenolokwasy i ich glikozydy, triterpeny, sterole oraz olejek eteryczny. Z kolei owoce bzu czarnego charakteryzują się obecnością składników bioaktywnych, takich jak antocyjany, kwasy organiczne i witaminy, w tym witamina C oraz witaminy z grupy B. Chociaż produkty z bzu czarnego są cenione za swoje właściwości, ważne jest zachowanie ostrożności podczas spożywania świeżych kwiatów oraz niedojrzałych owoców tej rośliny. Zawierają one sambunigrynę – substancję, która może powodować podrażnienia przewodu pokarmowego, biegunkę i wymioty. Na szczęście, substancja ta ulega rozkładowi podczas suszenia i obróbki termicznej, co zmniejsza jej potencjalne zagrożenie dla zdrowia.

Kwiaty i owoce czarnego bzu cieszą się uznaniem w medycynie tradycyjnej od wieków. W ziołolecznictwie kwiaty tej rośliny używane są do produkcji naparów i wyciągów, które charakteryzują się wszechstronnym wpływem na organizm, obejmując między innymi wzmocnienie odporności, działanie przeciwgorączkowe, diuretyczne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, immunostymulujące oraz antyoksydacyjne. Preparaty na bazie kwiatów czarnego bzu wspierają zdrowie naczyń krwionośnych, uszczelniając i wzmacniając je. Z kolei owoce czarnego bzu są wykorzystywane przede wszystkim jako napary o działaniu napotnym podczas przeziębień. Bogate w antocyjany i witaminy, owoce te działają detoksykująco oraz przeciwwirusowo. Preparaty z nich przygotowywane łagodzą stany zapalne przewodu pokarmowego oraz wykazują działanie moczopędne i przeciwbiegunkowe. Substancje zawarte w korze bzu czarnego wspierają funkcjonowanie nerek, zwłaszcza poprzez ich moczopędne działanie i zdolność do hamowania powstawania kamieni nerkowych.

Europejska Agencja ds. Leków (EMA) wydała zalecenia odnośnie stosowania produktów wytworzonych z kwiatów i owoców bzu czarnego. Zaleca się unikanie podawania preparatów z kwiatów bzu czarnego dzieciom poniżej 12. roku życia, a z owoców – osobom poniżej 18. roku życia. Mimo że tradycyjne wykorzystanie domowych przetworów z bzu jest praktykowane przez wiele pokoleń i ogólnie uważane za bezpieczne, zaleca się zachowanie umiaru. Należy także dodać, że w aptekach dostępne są preparaty zawierające wyciągi z bzu, które mogą być przeznaczone dla najmłodszych pacjentów już od szóstego miesiąca życia. Ponadto, zgodnie z materiałami przygotowanymi przez EMA, nie zaleca się podawania preparatów na bazie bzu czarnego kobietom w ciąży i okresie laktacji ze względu na niewystarczające dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania.

Bez czarny, ceniony w medycynie tradycyjnej przez wieki, jest obiektem licznych badań i został opisany w monografiach Europejskiej Agencji Leków (EMA) ze względu na swój potencjał leczniczy. Wykazując szereg właściwości farmakologicznych, takich jak działanie przeciwzapalne, napotne, moczopędne, wykrztuśne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe czy immunomodulujące, bez czarny zdobywa uznanie jako wsparcie w leczeniu infekcji wirusowych, zwłaszcza tych, które atakują górne drogi oddechowe. 

Bibliografia:
https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/draft-assessment-report-sambucus-nigra-l-fructus_en.pdf [dostęp: 10.10.2023]
https://www.fitoterapia.net/archivos/201807/wc500251098.pdf?1 [dostęp: 10.10.2023]
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464614002400 [dostęp: 10.10.2023]
https://podyplomie.pl/aktualnosci/08076,kwiat-i-owoc-czarnego-bzu-zastosowanie-i-bezpieczenstwo-w-grupie-pediatrycznej [dostęp: 10.10.2023]
Paradowska, K., Uram-Dudek, A., & Wawer, I. (2019). Polifenole owoców czarnego bzu–dietetyczne wsparcie terapii przeziębienia i grypy. Herbalism, 5(1), 41-49.
Zielińska-Pisklak, M., Szeleszczuk, Ł., & Młodzianka, A. (2013). Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie. Lek Pol, 23(6-7), 48-54.
Waszkiewicz-Robak, B., & Biller, E. (2018). Właściwości prozdrowotne czarnego bzu. Probl Hig Epidemiol, 99(3), 217-224.
Siudem, P. (2022). Wybrane zioła w prewencji i wspomaganiu leczenia wirusowych infekcji dróg oddechowych. Lek w Polsce, 375(07-08), 13-20. 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.