Suplementacja kwasu foliowego przed ciążą — dawki, okresy i kluczowe powody

Foliany są niezbędne do właściwego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, nerwowego i krwiotwórczego. Wraz z witaminą B12 pełnią podstawową rolę w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania wszystkich komórek ustroju. Biorą również udział w przekształcaniu homocysteiny do metioniny oraz w regulacji, tworzeniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek. Ponadto, według niektórych doniesień, mogą zapobiegać stanom depresyjnym. 

Głównym źródłem folianów jest żywność. Zawierają je warzywa i owoce takie jak:
   • brukselka;
   • kapusta włoska;
   • natka pietruszki;
   • szpinak; 
   • jarmuż;
   • sałata;
   • cykoria;
   • suche nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soja);
   • pomarańcze.

Ponadto foliany można znaleźć w pokarmach odzwierzęcych, np. w jajkach, wątróbce czy serach dojrzewających. Niewielkie ilości kwasu foliowego są też syntetyzowane przez drobnoustroje jelitowe. Ta witamina wchodzi również w skład farmaceutyków. 

Warto wiedzieć, że foliany są wrażliwe na działanie wielu czynników, np. wysokiej temperatury. Dlatego ich straty w żywności mogą sięgać 50-80%. Dodatkowo przyswajalność witaminy B9 z produktów spożywczych wynosi tylko około 50%. Wchłanianie kwasu foliowego z preparatów farmaceutycznych i suplementów diety jest znacząco wyższe.

Z powodu deficytu folianów oraz witaminy B6 i B12 dochodzi do zwiększonego wytwarzania homocysteiny w komórkach ustrojowych i jej przechodzenia do krwi. Istnieje zależność pomiędzy podwyższonym poziomem homocysteiny w surowicy krwi a rozwojem miażdżycy i chorób otępiennych. Zbyt wysokie stężenie homocysteiny u kobiety w ciąży może prowadzić do zahamowania wzrastania płodu lub do obumarcia wewnątrzmacicznego. Ma też negatywny wpływ na rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu.

Dodatkowo niedobór folianów u ciężarnej może skutkować anemią megaloblastyczną, a także poronieniem czy wadami wrodzonymi, zwłaszcza wadami cewy nerwowej. Zalicza się do nich bezmózgowie i przepukliny rdzenia kręgowego. Wady te wykształcają się w ciągu 28 dni po zapłodnieniu. Dlatego, celem zmniejszenia ryzyka ich wystąpienia, wszystkim kobietom w wieku prokreacyjnym rekomendowana jest suplementacja kwasu foliowego.

Szczegółowe rekomendacje dotyczące dawkowania kwasu foliowego przed ciążą i w ciąży przygotowali eksperci Polskiego Towarzystwo Ginekologów i Położników (d. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne). PTGiP zaleca suplementację kwasu foliowego w dawce 0,4 mg dziennie wszystkim kobietom w wieku prokreacyjnym. Kwas foliowy powinien być stosowany jako uzupełnienie diety bogatej w foliany. W I trymestrze ciąży (do 12. tygodnia) eksperci rekomendują zażywanie kwasu foliowego w dziennej dawce 0,4-0,8 mg. Po 12. tygodniu i w okresie karmienia piersią kobietom bez dodatkowych czynników ryzyka zaleca się stosowanie kwasu foliowego w dawce 0,6-0,8 mg dziennie. 

Specjaliści sformułowali również rekomendacje dla przyszłych matek, które należą do grup ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej. Kobietom, u których wady te wystąpiły w poprzedniej ciąży lub w rodzinie, PTGiP zaleca stosowanie kwasu foliowego w dawce 4 mg dziennie, ale w ściśle określonym czasie, tj. na co najmniej 4 tygodnie przed planowaną koncepcją i przez pierwsze 12 tygodni ciąży. Następnie rekomendowane jest zmniejszenie dawki zgodnie z zaleceniami dla ogólnej populacji kobiet.

Przyszłym matkom z grupy podwyższonego ryzyka niedoboru folianów i wad cewy nerwowej zaleca się stosowanie 0,8 mg kwasu foliowego dziennie na 3 miesiące przed planowaną koncepcją oraz podczas ciąży i karmienia piersią.

Do grupy podwyższonego ryzyka niedoboru folianów i wystąpienia wad cewy nerwowej należą kobiety:
   • chorujące przed ciążą na cukrzycę typu I lub typu II;
   • stosujące używki;
   • stosujące przed ciążą leki przeciwpadaczkowe, metforminę, cholestyraminę, sulfasalazynę czy metotreksat;
   • z BMI powyżej 30;
   • ze schorzeniami przewodu pokarmowego, które skutkują zaburzeniami wchłaniania (np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, colitis ulcerosa);
   • po operacjach bariatrycznych.

Źródła:
   1. M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Warszawa 2020, s. 226-229
   2. H. Kunachowicz, I. Nadolna, K. Iwanow, B. Przygoda, Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw, Warszawa 2016, s. 17 
   3. https://ptgin.pl/artykul/rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-dotyczace-suplementacji-u (dostęp 12.09.2023)
   4. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/157302,kwas-foliowy-i-jego-znaczenie-dla-zdrowia (dostęp 12.09.2023)
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka