Szczepienie przeciw pneumokokom u dzieci – co warto wiedzieć?

Pneumokoki to bakterie, inaczej nazywane dwoinkami zapalenia płuc (łac. Streptococcus pneumoniae). Powodują poważne infekcje, takie jak zapalenie ucha środkowego, zatok, oskrzeli i płuc, w niektórych przypadkach mogą doprowadzić do sepsy – ogólnoustrojowej infekcji bakteryjnej czy też zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Rzadziej wywołują zapalenie spojówek, otrzewnej i stawów. Rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, czyli poprzez kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych oraz śliną.

Objawy zakażenia pneumokokowego różnią się w zależności od umiejscowienia infekcji. U dzieci zapalenie dotyczy ucha środkowego, co objawia się bólem, gorączką, a u małych dzieci także niepokojem, silnym płaczem oraz utratą apetytu.
Zapalenie płuc wywołane przez pneumokoki charakteryzuje się gorączką, kaszlem, dusznościami i dreszczami.

Dzieci poniżej 2. roku życia są szczególnie narażone na zapalenia wywołane pneumokokami i na powikłania chorobowe. Jest to związane z niewystarczająco rozwiniętym układem odpornościowym, który u takich maluchów dopiero „raczkuje”. Rozwinięciu się infekcji sprzyja uczęszczanie do żłobków i przedszkoli. 
 

Nie. Poznano około 100 różnych rodzajów pneumokoków i tylko część z nich powoduje groźne infekcje. Każdy z nich posiada inny serotyp, czyli zestaw antygenów na swojej powierzchni. Różnią się między sobą zjadliwością i częstością występowania. Większość kolonizuje naszą skórę i błony śluzowe nie powodując objawów choroby. Taki stan nazywa się nosicielstwem. 

Inne serotypy mogą powodować groźne infekcje. Przykładowo pneumokok o serotypie 19A, który jest najczęściej występującym rodzajem tych bakterii u dzieci poniżej 5. roku życia w Polsce od 2021 roku, jest też oporny na działanie wielu antybiotyków. W wyniku tego leczenie infekcji jest niezwykle trudne i długie.

Grupa szczególnie narażona na nosicielstwo pneumokoków to dzieci uczęszczające do żłobków i przedszkoli – nawet 60% z nich jest nosicielami.

Szczepienie przeciw pneumokokom stanowi najbardziej skuteczną metodę obrony przed infekcją. Brak odporności na patogen stwarza ryzyko rozwinięcia się poważnej infekcji, a nawet sepsy.

W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionek skierowanych przeciw pneumokokom: skoniugowane i polisacharydowe.
Szczepionki skoniugowane zawierają oczyszczone otoczki polisacharydowe różnych serotypów bakterii powiązane z białkami nośnikowymi. Dają one tzw. pamięć immunologiczną. Od ilości różnych serotypów określa się ilu walentna jest szczepionka. Obecnie dostępne są 3 typy szczepionek:
• dziesięciowalentna – dla dzieci od 6. tygodnia życia do 5. r.ż.. Jest dostępna bezpłatnie w ramach obowiązkowego szczepienia przeciw pneumokokom. Ta szczepionka nie zawiera serotypu 19A.
• trzynastowalentna - dla dzieci od 6. tygodnia życia, nastolatków i dorosłych, 
• dwudziestowalentna - dla dzieci od 6. tygodnia życia, uodparnia przed aż 20 różnymi serotypami bakterii.
 

Wybierając szczepienie dla dziecka warto pamiętać o fakcie, iż tylko szczepionki 13- i 20-walentne stanowią ochronę przed serotypem 19A, który tak jak już zostało wcześniej wspomniane jest najczęstszym typem pneumokoka występującym u małych dzieci w Polsce. Szczepionki te są dostępne odpłatnie.

Drugi typ szczepionek – polisacharydowe, zawierają w swoim składzie tylko oczyszczone otoczki polisacharydowe. Nie daje ona tzw. pamięci immunologicznej. Dostępna jest jedna szczepionka tego rodzaju, która chroni przed 23 serotypami bakterii. Jest jednak wskazana głównie dla osób powyżej 65. roku życia, dla dzieci od 2. roku życia zagrożonych ciężkim przebiegiem i u osób z niektórymi chorobami towarzyszącymi.
 

Tak, szczepienie to znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych finansowanych z Ministerstwa Zdrowia. Należy do szczepień obowiązkowych, które wykonuje się u dzieci od 6. tygodnia do 2. miesiąca życia według kalendarza szczepień.

Jak najbardziej! Wiemy, że układ odpornościowy maluszka poniżej 2. roku życia jest dopiero w trakcie rozwijania się i nie gwarantuje pełnej ochrony przed patogenami powodującymi groźne choroby. Podobnie jest w przypadku infekcji pneumokokami – dzieci w tym wieku są szczególnie narażone na jej ciężki przebieg. Zaszczepienie dziecka w odpowiednim momencie, wyznaczonym przez kalendarz szczepień, zmniejsza ryzyko groźnych powikłań choroby. 

Często rodzice martwią się, że odporność maluszka nie stanowi wystarczającej ochrony i po podaniu szczepionki rozwinie się u dziecka choroba. Zapobiega temu technika wytwarzania szczepionek skoniugowanych, np. tej przeciw pneumokokom. Białko nośnikowe ułatwia połączenie się z komórkami układu immunologicznemu i przyspiesza wytwarzanie przeciwciał.

Harmonogram szczepień od 6. tygodnia życia dziecka zależy od rodzaju wybranej szczepionki. Jest to tzw. schemat 2+1 lub 3+1. O szczegóły zapytaj lekarza.

Tak jak każda inna szczepionka, również ta przeciw pneumokokom ma pewne skutki uboczne. Są to przede wszystkim:
• rumień w miejscu wstrzyknięcia,
• gorączka,
• drażliwość i utrata apetytu,
• senność lub bezsenność.

Rzadziej wystąpić może reakcja nadwrażliwości, wysypka, drgawki, wymioty oraz biegunka. 
Warto jednak przypomnieć sobie o tym, że odczyny poszczepienne niezwykle rzadko powodują uszczerbek na zdrowiu, a gwarantują ochronę przed ciężkim przebiegiem choroby. A to właśnie on najbardziej wyniszcza organizm i powoduje trwałe ubytki w organizmie.
Reasumując, pomimo szansy na wystąpienie odczynów poszczepiennych, korzyści płynące z przyjęcia szczepienia przeciw pneumokokom stanowczo przewyższają ryzyko. Jeśli masz pytania lub wątpliwości – zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Źródła:
Podsumowanie - Szczepionka przeciw pneumokokom https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/pneumokoki/ [data cytowania 10.10.24]
„Jakie ryzyko jest związane z podaniem skoniugowanych szczepionek przeciw pneumokokom?” https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jakie-ryzyko-jest-zwiazane-z-podaniem-skoniugowanych-szczepionek-przeciw-pneumokokom/ [data cytowania: 20.10.24] 
Skoczyńska A , Wróbel-Pawelczyk I , Gołębiewska A , Kiedrowska M, Ronkiewicz P, Błaszczyk K, Kuch A , Hryniewicz W . Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce, 2023 (wstępne dane KOROUN), 2024 Badanie [data cytowania: 20.10.24].

Kampania edukacyjna została przeprowadzona we współpracy z Pfizer Polska Sp. z.o.o.                                                                                                                  

PP-PRV-POL-0533