Zapalenie mieszków włosowych – przyczyny, objawy, leczenie

Mieszek włosa to wgłębienie w naskórku, w którym powstaje włos. Składa się z macierzy rosnącego w nim włosa razem z jego korzeniem oraz pochewki, która sięga do powierzchni skóry. Do mieszka uchodzi wydzielina gruczołów potowych i łojowych, które później są rozprowadzana na powierzchni skóry i włosów.

Zapalenie mieszków włosowych jest wywołane zakażeniem mikroorganizmami, najczęściej bakteriami, wirusami lub grzybami Malassezia spp. 

Zakażeniu mieszków włosowych sprzyja:
   • wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza,
   • przewlekły kontakt z wodą (np. na basenach),
   • terapia przeciwtrądzikowa, podczas której dochodzi do zmian w mikroflorze skóry i zwiększenia ilości bakterii powodujących zapalenie mieszków,
   • długotrwała antybiotykoterapia,
   • przyjmowanie leków immunosupresyjnych stosowanych przy schorzeniach autoimmunologicznych (np. RZS) oraz po przeszczepach narządów,
   • zmniejszona odporność.

Zapalenie mieszków częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Najczęściej przypada u osób w wieku dojrzewania, ze względu na zwiększoną aktywność gruczołów łojowych.

Szczególną przyczyną zapalenia mieszków włosowych jest niewłaściwa higiena podczas depilacji. Zmiany najczęściej powstają na skórze nóg i są potocznie nazywane „truskawkowymi nogami”. Rozwinięciu się zapalenia mieszków sprzyja depilacja starymi maszynkami oraz brak odpowiedniej pielęgnacji depilowanej skóry przed i po goleniu.

Zapalenie mieszków objawia się:
   • pojawieniem się licznych krost i grudek, czasem o białym kolorze, 
   • zaczerwienieniem i podrażnieniem skóry,
   • zmianami na twarzy, karku, owłosionej skóry, klatki piersiowej lub pośladkach,
   • zwiększeniem wydzielania sebum, co sprzyja rozwojowi mikroorganizmów,
   • czasem świądem.

Zmiany mogą pojawić się na twarzy, wówczas zapalenie jest zazwyczaj spowodowane infekcją bakteryjną. Wywołują ją najczęściej bakterie E. Coli, Staphylococcus aureus lub Pseudomonas aeruginosa. Przy częstym kontakcie z wodą i przebywaniem w gorącym klimacie zapalenie mieszków włosowych może się pojawić w okolicy karku, pleców, pośladków i klatki piersiowej. Wtedy jest spowodowane infekcją grzybiczą drożdżakami Malassezia spp. Ten rodzaj infekcji jest stosunkowo rzadko spotykany w Polsce.

Leczenie tego schorzenia dermatologicznego powinno być wielokierunkowe i działać zarówno na drożdżaki, jak i bakterie. Nie powinno się leczyć poważnego zapalenia mieszków na własną rękę – lepiej skonsultować to z lekarzem.

Lekarze najczęściej zalecają:
   • doustną terapię izotretynoiną, która działa przeciwzapalnie, hamuje aktywność gruczołów łojowych i zmniejsza liczebność niektórych bakterii wywołujących zmiany skórne,
   • doustne leczenie przeciwgrzybicze – przykładowo flukonazolem,
   • antybiotykoterapię, jeśli inne terapie nie działają,
   • leki przeciwgrzybicze i antybiotyki stosowane miejscowo, np. szampon z ketokonazolem lub krem z klindamycyną.

Dodatkowo, jeśli objawy są szczególnie dotkliwe, specjalista może zalecić stosowanie przeciwzapalnego kremu z hydrokortyzonem.

Pielęgnacja skóry z zapaleniem mieszków włosowych powinna być łagodna, skupiać się na delikatnym oczyszczaniu, nawilżaniu i okazjonalnym złuszczaniu. Odpowiedni dobór kosmetyków ma ogromne znaczenie. Należy wybierać nieperfumowane kosmetyki, ponieważ substancje zapachowe mogą podrażniać naskórek i sprzyjać rozwojowi zmian chorobowych na skórze.

Jeśli zmiany zapalne są na twarzy, to zaleca się myć ją rano i wieczorem łagodnym żelem lub emulsją, aby usunąć nadmiar sebum i oczyścić skórę. To ograniczy rozwój patogennych mikroorganizmów. Następnie na umytą skórę należy nałożyć lekki krem nawilżający, który zapewni odpowiednią regenerację skóry, jednocześnie jej nie obciążając. Warto sięgać po kremy zawierające ceramidy, alantoinę czy wyciąg z aloesu.

Znaczącą rolę odgrywa regularne złuszczanie skóry. Dla podrażnionej i zaczerwienionej skóry warto sięgać po produkty zawierające łagodny peeling enzymatyczny lub kwasowy.

Jeżeli zmiany związane z zapaleniem mieszków znajdują się na nogach i powstają w konsekwencji depilacji, to zaleca się:
   • na dzień przed planowaną depilacją wykonać peeling skóry, aby usunąć nadmiar naskórka,
   • z jednorazowych maszynek korzystać faktycznie raz, ponieważ po kilku użyciach zbiera się na nich wiele bakterii i stają się tępe, co sprzyja zacięciom i podrażnieniu,
   • do golenia wykorzystać hipoalergiczną piankę, aby ułatwić proces depilacji,
   • po depilacji nałożyć balsam, który nawilży skórę i złagodzi ewentualne podrażnienia.

Choć zapalenie mieszków włosowych zazwyczaj ma łagodny przebieg, to nie powinno się go lekceważyć. To schorzenie dermatologiczne może przybrać poważne objawy, obniżyć jakość życia i wymagać częstych konsultacji lekarskich.

Bibliografia:
Małek, E. Charakterystyka budowy i funkcji skóry oraz włosów 514 [01]. Z1. 01.
Sierra-Téllez, D., Ponce-Olivera, R. M., Andrés, T. S., Hernández, M. A., & Alexandro, B. (2011). Gram-negative folliculitis. A rare problem or is it underdiagnosed? Case report and literature review. Our Dermatology Online, 2(3), 135.
Piotr, B., & Danuta, K. (2010). Malassezia folliculitis on the neck. Our Dermatology Online, 1(2), 22.
Wolski, T., & Kędzia, B. (2019). Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry. Postępy Fitoterapii, 1, 61-67.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka