Witamina D3 — co warto o niej wiedzieć?

Witamina D3 należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, która w organizmie ludzkim odgrywa wiele istotnych funkcji. Zarówno jej niedobór, jak i nadmiar mogą przynieść poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. W żywności występuje w dwóch formach chemicznych: witamina D2 — ergokalcyferol, obecny w grzybach i tkankach roślinnych oraz D3 — cholekalcyferol, pochodzenia zwierzęcego. Cholekalcyferol (D3) wytwarzany jest również w skórze człowieka pod wpływem promieniowania UVB o długości fal 280-315 nm. Bez względu na to, czy witamina D jest dostarczana z pożywienia, czy wytwarzana w organizmie, w pierwotnej formie jest nieaktywna, a przejście jej w formę biologicznie aktywną wymaga dwuetapowej hydroksylacji. Pierwszy etap zachodzi głównie w wątrobie, tworząc kalcydiol. Drugi etap, który ma miejsce w nerkach i innych narządach, prowadzi do powstania aktywnego metabolitu, znanego jako kalcytriol. Ze względu na krótki okres półtrwania kalcytriolu (kilka godzin), wskaźnikiem obecności witaminy D w organizmie jest kalcydiol — 25(OH)D, który utrzymuje się we krwi znacznie dłużej, nawet przez 2-3 tygodnie. 

Witamina D3 odgrywa szereg istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Jej odpowiednie stężenie ma kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowych zębów, mocnych kości oraz właściwego funkcjonowania układu krążenia. Witamina D3 poprawia przyswajanie wapnia z pożywienia oraz kontroluje jego wydalanie z organizmu. Niedobór tej witaminy może prowadzić do osteoporozy czy krzywicy. Ponadto witamina ta wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego oraz wykazuje właściwości przeciwzapalne. 

W diecie witamina D3 występuje w niewielkich ilościach. Samo odżywianie dostarcza jedynie około 10-20% (100-200 IU) dziennego zapotrzebowania. Wartościowymi źródłami witaminy D3 w żywności są:
   • tłuste ryby morskie, takie jak makrele, łososie i śledzie,
   • jaja,
   • tran,
   • żółty ser,
   • mleko.

Najlepszym sposobem dostarczania tej witaminy jest synteza w skórze w wyniku ekspozycji na promienie słoneczne. Synteza skórna pokrywa od 80% do 100% dziennego zapotrzebowania na witaminę D. Warto jednak zaznaczyć, że uzależnione jest to od kilku czynników, takich jak:
   • pory dnia i roku,
   • karnacja skóry,
   • stopień nasłonecznienia,
   • szerokość geograficzna,
   • masa ciała,
   • zanieczyszczenia powietrza.

W Polsce szczególnie efektywna jest synteza witaminy D w skórze w sezonie wiosenno-letnim (maj-wrzesień), w godzinach od 10:00 do 15:00. Badania wykazują, że wystawienie przynajmniej 18% powierzchni ciała na 15 minut w odpowiednich warunkach może prowadzić do naturalnej produkcji 2000-4000 IU/dobę witaminy D. Niemniej jednak, ze względu na powszechne stosowanie filtrów UV oraz ograniczony czas spędzany na świeżym powietrzu, osiągnięcie optymalnej produkcji witaminy D3 w skórze jest wyzwaniem. Jak już wspomniano wcześniej, dieta pokrywa jedynie 10%–20% zapotrzebowania na witaminę D. W związku z tym, aby osiągnąć właściwy poziom tej witaminy w organizmie, może być konieczne sięgnięcie po suplementy.

Niedobór witaminy D to kwestia o globalnym zasięgu, niezależna od płci, miejsca zamieszkania, rasy czy wieku. Warto zauważyć, że osoby zmagające się z niektórymi przewlekłymi chorobami są szczególnie narażone na jej niedobór. Do tych chorób zaliczamy:
   •  cukrzycę typu 1 i 2,
   •  chorobę niedokrwienną serca,
   •  nadciśnienie tętnicze,
   •  zespół metaboliczny,
   •  chorobę Hashimoto,
   •  RZS,
   •  atopowe zapalenie skóry,
   •  astmę oskrzelową,
   •  niewydolność wątroby i nerek,
   •  kamicę nerkową,
   •  otyłość.

Należy także mieć na uwadze, że niedobór witaminy D3 może występować u osób regularnie stosujących leki przeciwdrgawkowe, antyretrowirusowe, sterydy lub ketokonazol. 

Niedobór witaminy D wynika głównie z ograniczonej ekspozycji na promienie słoneczne oraz z diety ubogiej w tę witaminę. Objawy niedoboru obejmują:
   •  krzywicę u dzieci,
   •  osteomalację,
   •  osteoporozę,
   •  zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego,
   •  osłabienie odporności.

Aby określić stopień zapotrzebowania organizmu na witaminę D, należy oznaczyć stężenie 25-OH-D w surowicy. Na podstawie wytycznych polskich ekspertów z 2018 roku przyjęto następujące stężenia:
   •  optymalne stężenie > 30–50 ng/ml,
   •  niedostateczne stężenie > 20–30 ng/ml,
   •  znaczny niedobór > 10–20 ng/ml,
   •  poważny niedobór 0–10 ng/ml.

1. Noworodki i niemowlęta:
   • od 1. dnia życia do 6. miesiąca życia: 400 j.m./dobę;
   • od 6. miesiąca życia do 12 miesiąc życia: 400-600 j.m./dobę;
2. Dzieci:
   • od 1. do 3. roku życia: 600 j.m./dobę;
   • od 4. do 10. roku życia: 600 - 1000 j.m./dobę;
3. Młodzież:
   • od 11. do 18. roku życia: 1000 - 2000 j.m./dobę;
4. Osoby dorosłe:
   • od 19. do 65. roku życia: 1000 - 2000 j.m./dobę;
   • od 65. do 75. roku życia: 1000 - 2000 j.m./dobę;
   • od 75. do 89. oraz powyżej 90. roku życia: 2000 - 4000 j.m./dobę;
5. Kobiety planujące macierzyństwo: suplementacja jak w grupie dorosłych;
6. Kobiety ciężarne i karmiące: 2000 j.m./dobę.

Wystawienie skóry na nadmierne promieniowanie słoneczne nie prowadzi do przedawkowania tej witaminy, ponieważ jej nadmiar rozkładany jest do nieaktywnych metabolitów.

Na polskim rynku dostępne są różnorodne produkty, zawierające w swoim składzie witaminę D3. Obejmuje to preparaty dostępne zarówno bez recepty, jak i na receptę, suplementy diety oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. W Polsce, podobnie jak w całej Europie, najczęściej stosowanym środkiem jest cholekalcyferol, czyli witamina D3. Na amerykańskim rynku wykorzystywane są także preparaty ergokalcyferolu (witamina D2). Witaminę D3 możemy dostać w różnych postaciach, takich jak kapsułki, kapsułki typu twist off, tabletki, krople i aerozole. Dostępne są również różne dawki tej witaminy, m.in. 400 j.m., 600 j.m., 800 j.m., 1000 j.m., 2000 j.m. oraz 4000 j.m. Istnieją również opcje przyjmowania witaminy D3 raz w tygodniu (7000 j.m.) lub raz w miesiącu (30 000 j.m.), które są dostępne na receptę. Przed zakupem preparatu zawierającego witaminę D3 warto zastanowić się, czy wybrać lek, czy suplement diety. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest stosowanie witaminy D3 o statusie leku, ponieważ proces produkcji oraz dopuszczenie do obrotu są ściśle kontrolowane.

Bibliografia:

Kmieć, P., & Sworczak, K. (2017). Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 11, No. 1, pp. 38-46).
Kaźmierska, B. Witamina D- rola i znaczenie dla organizmu.
Balwierz, R., Niedźwiecka, A., Biernat, P., Jasińska-Balwierz, A., Schäfer, N. M., Osowski, M., & Skotnicka-Graca, U. (2022). Znaczenie i rola witaminy D w praktyce farmaceutycznej. Farmacja Polska, 78(2).
Łupińska, A., Michałus, I., Zygmunt, A., Stawerska, R., & Lewiński, A. (2022). Leczenie niedoboru witaminy D w gabinecie lekarza POZ Treatment of vitamin D deficiency in the primary care physician’s office. General Practitioner/Lekarz POZ, 8(6).
Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny. Warsaw, Poland.
https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d [dostęp: 30.08.2023].
https://www.termedia.pl/poz/Witamina-D-artykul-przegladowy,29159.html [dostęp: 30.08.2023].

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.