Witamina A — źródła, funkcje, skutki niedoboru i nadmiaru

Witamina A występuje w dwóch głównych formach: jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz jako prowitamina A, czyli beta-karoten, w produktach roślinnych. Do cennych źródeł witaminy A pochodzenia roślinnego zaliczamy:
   • marchew,
   • szpinak,
   • natkę pietruszki,
   • czerwoną paprykę,
   • morele,
   • jarmuż,
   • brokuły,
   • mango.

Natomiast jeśli chodzi o produkty pochodzenia zwierzęcego, warto uwzględnić:
   • podroby, zwłaszcza wątrobę,
   • tłuste ryby, takie jak węgorz i tuńczyk,
   • masło,
   • jaja,
   • sery dojrzewające.

Warto wspomnieć, że zarówno beta-karoten, jak i retinol są wrażliwe na czynniki zewnętrzne, takie jak wysoka temperatura, tlen oraz światło. W związku z tym podczas obróbki termicznej żywności w warunkach domowych możemy utracić nawet 20% zawartej w nich witaminy A.

Witamina A odgrywa kluczową rolę w procesie widzenia. Dzięki niej możemy uniknąć problemów takich jak kurza ślepota czy osłabienie wzroku. Ma istotny wpływ na procesy rozrodcze. Uczestniczy w embriogenezie i prawidłowym rozwoju płodu. Dodatkowo wspiera pracę układu immunologicznego. Co więcej, witamina A przyspiesza gojenie ran, bierze aktywny udział w podziałach komórkowych oraz stymuluje produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym. W dziedzinie kosmetologii i dermatologii witamina A cieszy się dużą popularnością. Poprawia elastyczność skóry, zmniejsza widoczność zmarszczek oraz redukuje przebarwienia. Warto dodać, że retinol skutecznie niweluje zmiany pigmentacyjne poprzez hamowanie transportu melaniny do keratynocytów. Zalecana dzienna dawka dla osoby dorosłej wynosi 700–900 μg. 

Witaminy, takie jak D, E, C i z grupy B oraz minerały, przede wszystkim wapń i cynk, zwiększają wchłanianie witaminy A. Należy jednak pamiętać, że alkohol oraz dym tytoniowy mogą zakłócić ten proces.

Niedobór witaminy A występuje w przypadku niewystarczającego spożycia tej witaminy w diecie, uszkodzeń wątroby lub nieprawidłowego wchłaniania witaminy A z przewodu pokarmowego. Najbardziej znanym objawem niedoboru tej witaminy jest ślepota zmierzchowa, która objawia się zaburzeniami widzenia o zmroku. W sytuacji chronicznego niedoboru możemy zaobserwować zapalenie brzegów powiek, suchość rogówki i spojówki, a w skrajnych przypadkach – nawet utratę wzroku. Ponadto deficyt tej istotnej witaminy negatywnie wpływa na kondycję włosów, skóry i paznokci. Skóra może stać się szorstka, sucha i skłonna do złuszczania się z powodu nadmiernego rogowacenia naskórka. Warto dodać, że proces gojenia się ran może być wydłużony. Deficyt witaminy A sprawia również, że nasz organizm jest bardziej narażony na infekcje. Hipowitaminoza negatywnie wpływa także na płodność. U dzieci niedobór witaminy A może prowadzić do niedokrwistości i hamowania wzrostu.

Witamina A w nadmiarze może prowadzić do działań toksycznych oraz teratogennych. Objawy nadmiernego spożycia witaminy A obejmują:
   • nadmierne pobudzenie,
   • powiększenie wątroby,
   • spadek gęstości kości,
   • osłabienie,
   • zmiany na skórze,
   • poczucie dyskomfortu oraz zmęczenia,
   • nudności i wymioty,
   • krwawienia z dziąseł,
   • drażliwość i uczucie niepokoju,
   • wypadanie włosów,
   • spadek apetytu.

Nadmiar witaminy A, zwany hiperwitaminozą, jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży. Przedawkowanie tej witaminy może być szkodliwe dla płodu i prowadzić do wad wrodzonych. Dlatego też kobiety ciężarne powinny unikać suplementów diety z witaminą A.

Bibliografia:
Zasada, M., & Adamczyk, A. (2018). Witamina A. Budowa i mechanizm działania. Kosmetologia estetyczna, 5(7), 517-521.
Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
Pawlaczyk, M., & Korzeniowska, K. (2013). Witamina A w kosmetologii i lecznictwie dermatologicznym. Farmacja Współczesna.
Bojarowicz, A. & Płowiec, A. (2010). Wpływ witaminy A na kondycję skóry. Problemy Higieny i Epidemiologii, 91(3), 352-356.
Jachacz-Łopata, M. (2020). 12. Witaminy.
Marona, H., Gunia, A., & Pękala, E. (2010). Retinoidy – rola w farmakoterapii w aspekcie komórkowego mechanizmu działania. Farmacja Polska, 3(66), 187-192.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.