Alergia – rodzaje, objawy, leczenie

Przyczyn pojawienia się alergii może być wiele. Dzielimy je na 2 podstawowe grupy:

•    Czynniki genetyczne

Udowodniono, że alergie mogą być przekazywane genetycznie. U bliźniąt jednojajowych, jeśli jedno cierpi na alergię, to w 64,3% przypadków drugie z rodzeństwa również będzie się z nią zmagać. Naukowcy stale poszukują miejsc w naszym DNA, które kodują tendencje do uczuleń.

•    Czynniki środowiskowe

Czynniki zewnętrzne także odgrywają dużą rolę w prawdopodobieństwie wystąpienia alergii. Mowa tu o dymie tytoniowym, zanieczyszczeniu środowiska, alergenach bakteryjnych, zaburzeniach mikrobioty jelitowej oraz niedoborach witaminowych (witaminy D3, kwasu foliowego/witaminy B9).

Szczególnym czynnikiem, który ma wpływ na wystąpienie alergii u dziecka, jest sposób karmienia. Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii Dziecięcej i Amerykańska
Akademia Pediatrii wspólnie przedstawiły stanowisko, że wyłączne karmienie piersią przez 4-6 pierwszych miesięcy życia dziecka może zmniejszyć częstość występowania alergii i jest zdecydowanie rekomendowane. Im dłużej matka karmi piersią, tym niższa jest szansa na pojawienie się alergii pokarmowych, astmy oskrzelowej oraz atopowego zapalenia skóry.
 

Wyróżniamy 4 rodzaje alergii w zależności od tego, jaki kontakt z alergenem wywołuje nadmierną reakcję organizmu:

   • alergia pokarmowa

Problem alergii pokarmowych dotyczy około 4-8% dzieci i 2-3% dorosłych. Wywołują je zarówno alergeny pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Najczęściej są to: zboża (pszenica, żyto, jęczmień, ryż), cytrusy, jabłka, orzechy, soja, soczewica, marchew, pietruszka, truskawki, krowie mleko, wołowina, jaja, wieprzowina, ryby, skorupiaki. U osób z alergią pokarmową na jeden pokarm może wystąpić reakcja uczuleniowa na inny o podobnej strukturze antygenowej.

   • alergia kontaktowa

To typ alergii polegający na pojawieniu się pokrzywki po kontakcie z alergenem. Jednymi z najczęściej spotykanych alergenów kontaktowych są metale ciężkie, w szczególności nikiel (powoduje on alergie u co 7 osoby na całym świecie), jednak mogą go również powodować barwniki, kurz, pyłki roślinne, tworzywa (np. lateks) oraz sierść zwierząt.

   • alergia wziewna

Ten rodzaj charakteryzuje się głównie objawami ze strony układu oddechowego, są to m.in. alergiczny nieżyt nosa (potocznie mówiąc – katar), łzawienie i swędzenie oczu, zapalenie spojówek, duszący kaszel oraz rzadziej – świąd i pokrzywka. Alergie wziewne mogą być całoroczne (uczulenie na roztocza, sierść zwierząt) oraz okresowe (uczulenie na pyłki roślin). Chorując na ten drugi typ, warto dokładnie zapoznać się z kalendarzem pylenia różnych roślin.

   • alergia iniekcyjna

Ta alergia objawia się reakcją na jad owadów i zwierząt. Jest jednym z najniebezpieczniejszych typów ze względu na duże ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Każdy z rodzajów alergii charakteryzuje się podobnymi objawami, są to przede wszystkim:

   • wyprysk alergiczny – jest to objaw charakterystyczny dla alergii kontaktowych. Elementem odróżniającym go od wysypki innego pochodzenia jest silny świąd, zaczerwienienie i opuchlizna.

   • alergiczny nieżyt nosa – czyli katar alergiczny. Jest wodnisty, przezroczysty i cieknący oraz powoduje częste kichanie. Taki katar utrzymuje się przez długi czas, nawet przez kilka miesięcy w momentach zaostrzenia, np. podczas pylenia traw. Często towarzyszy mu alergiczne zapalenie spojówek.

   • alergiczne zapalenie spojówek – objawia się zaczerwienieniem, łzawieniem oraz świądem oczu. Tym, co odróżnia je od objawów infekcji spojówki jest obustronność – oboje oczu wykazują podobne nasilenie objawów, a nie tylko jedno.

   • wstrząs anafilaktyczny – to najniebezpieczniejszy objaw alergii, który stanowi zagrożenie dla życia. Polega na reakcji całego organizmu na kontakt z alergenem – pojawia się opuchlizna, wysypka, obrzęk górnych dróg oddechowych oraz spadek ciśnienia. Zazwyczaj powodują go ukąszenia owadów, niektóre alergeny pokarmowe (np. orzechy, skorupiaki) oraz leki.
 

Podstawowymi lekami stosowanymi w alergii są leki przeciwhistaminowe. Ich działanie polega na blokowaniu receptorów dla histaminy, które pobudzone powodują reakcję immunologiczną i objawy alergii. Znajdują zastosowanie w redukowaniu praktycznie wszystkich objawów alergicznych: nieżytu nosa, zapaleniu spojówek, pokrzywki i opuchlizny.

Wyróżniamy trzy generacje tych leków:
   • leki I generacji powodują więcej działań niepożądanych (senność, otępienie), więc są raczej stosowane pod postacią maści w alergiach skóry. Często znajdują zastosowanie w innych schorzeniach, np. chorobie lokomocyjnej, czy problemach z zaśnięciem. Są to m.in.: dimetynden, klemastyna, doksylamina, hydroksyzyna, prometazyna.
   • leki II generacji to leki pierwszego wyboru w reakcjach alergicznych. W mniejszym stopniu powodują senność i znużenie, jednocześnie skutecznie ograniczając objawy alergii. Zazwyczaj przyjmuje się 1 tabletkę w ciągu dnia, najlepiej na wieczór, aby uniknąć działań niepożądanych w ciągu dnia. Przykładowe leki II generacji: cetyryzyna, loratadyna, rupatadyna,
   • leki III generacji to najnowsze leki przeciwalergiczne, które są praktycznie pozbawione działań niepożądanych występujących w I generacji oraz wykazują działanie przeciwzapalne. W tej grupie znajdują się zmodyfikowane leki II generacji, czyli lewocetyryzyna, feksofenadyna i desloratadyna.

Niektóre leki przeciwhistaminowe są wyłącznie z przepisu lekarza, jednak większość z nich dostaniemy bez recepty w każdej aptece.

Jeśli w szczególności dokucza alergiczne zapalenie spojówki, to można zastosować krople do oczu zawierające:
   • leki przeciwhistaminowe, np. ketotifen, azelastynę, olopatadynę, które miejscowo zmniejszają objawy alergii, nie powodując równocześnie senności.
   • stabilizator komórek tucznych, np. kromoglikan sodu, który hamuje reakcję alergiczną przed jej powstaniem. W związku z tym używa się go przed wyjściem na zewnątrz podczas pylenia roślin. Nie będzie on skuteczne po wystąpieniu objawów – wtedy lepiej sięgnąć po krople z substancją przeciwalergiczną.
   • środki zwężające naczynia krwionośne w oku, np. tetryzolina. Jednak działają one tylko na przekrwienie oczu i obrzęk, a nie na przyczynę.

W alergicznym nieżycie nosa można dodatkowo zastosować krople do nosa zawierające lek przeciwhistaminowy (dimetynden, difenhydraminę lub azelastynę) oraz sterydy donosowe (furoinian mometazonu). Te drugie są najczęściej stosowanymi w alergicznym katarze ze względu na ich skuteczność w redukcji objawów i rzadkie działania niepożądane.

Na alergiczną pokrzywkę warto zastosować żel z dimetyndenem (najczęściej kojarzony z ukąszeniami owadów), który zmniejsza świąd i zaczerwienienie. W alergicznych zmianach skórnych można zastosować również maści z hydrokortyzonem, jednak ograniczą tylko stan zapalny, nie działając przyczynę.

A co z wapnem?

Przyjęło się, że na alergię powinno się stosować wapno, najczęściej te musujące. Jednak nie ma to podstaw naukowych, w badaniach wykazano jego nieskuteczność w redukcji objawów alergii.

Bibliografia

1. Centrala NFZ, „Alergia i astma” https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/alergia-i-astma-filmy-edukacyjne,7363.html (data cytowania: 13.03.23)
2. Pałgan, K., Bartuzi, Z. „Czynniki genetyczne i środowiskowe w rozwoju alergii na pokarmy." Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 66 (2012): 385-391.
3. Ćwiek, D. Wpływ karmienia piersią na zapobieganie wystąpienia alergii u dzieci. Wybrane aspekty opieki pielęgniarskiej i położniczej w różnych specjalnościach medycyny, 90.
4. Dadas-Stasiak, E., Kalicki, B., Jung, A. „Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii." Pediatria i Medycyna Rodzinna 2.6 (2010): 92-99.
5. Protasiewicz, M., Iwaniak, A. (2014). Alergie pokarmowe i alergeny żywności. I CHEMIA TOKSYKOLOGICZNA.
6. Wydawnictwo Farmaceutyczne „Leki pierwszego wyboru” Wydanie 2020
7. Adamska, I., Czerwionka-Szaflarska, M., Sala-Sacharczuk, A. (2012). Czy jest miejsce w pediatrii dla leków antyhistaminowych I generacji?. Pediatria Polska, 87(5), 516-520.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka