Bolesne ząbkowanie – jak przynieść ulgę dziecku?

Ząbkowanie to okres pojawienia się u dziecka pierwszych zębów mlecznych. Stanowi jeden z ważniejszych kamieni milowych rozwoju niemowlęcia. Na kalendarz ząbkowania u dzieci mają wpływ różne czynniki, takie jak geny, masa urodzeniowa i czas donoszenia ciąży.

Wyrzynanie się zębów mlecznych trwa przeciętnie od 4-8 miesiąca do 30-36 miesiąca życia. Pierwsze zęby mleczne u dziecka pojawiają się zazwyczaj około 6. miesiąca życia. Są to dwa dolne siekacze przyśrodkowe.

Następnie w przeciągu 17-25 następnych miesięcy wyrzynają się kolejne zęby: górne siekacze przyśrodkowe, siekacze boczne, pierwsze trzonowce, kły i kolejne trzonowce. W celu oceny ząbkowania stosuje się zasadę „6/4”, według której w ciągu 6 miesięcy dziecku wyrzynają się kolejne 4 zęby mleczne. Proces ząbkowania kończy się średnio w 31. miesiącu życia.

Rzadko spotykaną sytuacją są tzw. zęby wrodzone, z  którymi noworodki przychodzą na świat. Zdarza się to 1 na 2 000 urodzeń. Nie stanowi to jednak podstaw do niepokoju.
 

Każde dziecko przechodzi przez proces ząbkowania w wyjątkowy dla siebie sposób. Jednak pierwsze objawy ząbkowania u niemowląt są uniwersalne. Dzieli się je na objawy miejscowe i ogólnoustrojowe.

Objawy miejscowe są związane z naciskiem pojawiających się zębów i są to m.in.:
   • stan zapalny dziąseł,
   • zasinienie dziąsła,
   • gryzienie palców i zabawek,
   • nadmierne ślinienie się.

Objawy ogólnoustrojowe są spowodowane bólem i ogólnym stanem zapalnym toczącym się w organizmie, ich przykłady to:
   • rozdrażnienie i płaczliwość,
   • trudności w zasypianiu,
   • brak apetytu,
   • podwyższenie temperatury ciała do 38°C,
   • rzadziej – wymioty lub biegunka.
Te symptomy występują na kilka dni przed pojawieniem się zęba i do 3 dni po jego wyrznięciu.

Na początku warto wypróbować domowe sposoby na ząbkowanie, takie jak:

• Podawanie dziecku chłodnych gryzaków. Wbrew powszechnym radom nie powinno podawać się dziecku mrożonych zabawek do gryzienia, ponieważ mogą one spowodować szok termiczny, odmrożenia i podrażnienie dziąseł.
• Masaż dziąseł, który można wykonywać czystym palcem lub specjalną silikonową szczoteczką nakładaną na palec. U niemowląt do czyszczenia dziąseł nie powinno się stosować niczego poza wodą.
• Nacieranie naparem z rumianku, który zmniejsza stan zapalny.

Ważnym aspektem dbania o ząbkujące dziecko jest kontakt z mamą. Tulenie i przytulanie gwarantują komfort psychiczny niemowlęcia, pozytywnie wpływając na jego stan fizyczny.

Jeśli domowe sposoby nie wystarczają, to warto sięgnąć po specjalistyczne żele na ząbkowanie dla niemowląt. Najbardziej rekomendowane produkty zawierają kwas hialuronowy, ksylitol, korzeń lukrecji, prawoślaz, różę damasceńską, aloes oraz wyciąg z rumianku. Do niektórych preparatów dołączone są aplikatory ze specjalną końcówką do masowania dziąseł.

Składniki, które należy stosować z ostrożnością na objawy ząbkowania u niemowląt to:

• Lidokaina – pomimo, że lek ten nie ma dolnej granicy wieku, to należy ostrożnie stosować go u niemowląt. Nieprawidłowa technika aplikacji może spowodować połknięcie dawki żelu, co zwiększy ryzyko działań niepożądanych.
• Sacharoza – nie zaleca się podawania cukru dzieciom poniżej 3. miesiąca życia ze względu na ryzyko nadkażenia bakteryjnego na dziąsłach.
• Alkohol – niektóre płukanki mogą zawierać niewielkie ilości alkoholu etylowego, który w każdych ilościach jest szkodliwy dla dzieci.
• Wyciąg homeopatyczny z belladonny oraz inne leki homeopatyczne – ze względu na ryzyko nieprzewidzianych działań niepożądanych wymagają szczególnej ostrożności. Wyciąg z belladonny jest szczególnie kontrowersyjny i może być szkodliwy.

Wybierając żel na ząbkowanie dla dziecka, poza jego składem należy zwrócić uwagę na zalecony przez producenta minimalny wiek niemowlęcia. Niektóre z nich można podawać już od pierwszych dni życia, a niektóre dopiero po 3. lub 6. miesiącu życia.

Na ewentualną gorączkę podajemy dziecku ibuprofen lub paracetamol w postaci syropu w odpowiedniej do masy ciała dawce. Aplikując lek na noc, możemy poprawić komfort snu ząbkującego niemowlęcia.

Teorie dotyczące efektywności bursztynowej biżuterii w łagodzeniu bólu ząbkowania są popularne, jednak nie znajdują potwierdzenia w dowodach naukowych. Ponadto noszenie biżuterii przez dzieci, które często biorą różne przedmioty do ust, może zwiększać ryzyko zadławienia.

Pielęgnacja pierwszych zębów niemowlęcia powinna koncentrować się głównie na czyszczeniu jamy ustnej. Zanim zęby mleczne zaczną się pojawiać, ważne jest, aby przed snem delikatnie przemywać dziąsła oraz wały zębowe, usuwając osad z mleka. Po pojawieniu się pierwszych ząbków zaleca się rozpoczęcie nauki mycia zębów przy użyciu szczoteczki o miękkim włosiu, co pozwoli na skuteczne usuwanie resztek pokarmów.

Bibliografia:
Olczak-Kowalczyk, D., Jackowska, T., Helwich, E., Mirowska-Guzeł, D., & Turska-Szybka, A. Stanowisko Polskich Ekspertów dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka.
Krawczyński, M. (2011). Ząbkowanie–fizjologia czy istotny problem pediatryczny wymagający interwencji terapeutycznej?. Pediatria Polska, 86(3), 223-227.
Bernat, K., Majewski, J., & Jarosz, M. J. (2017). Zachowania prozdrowotne rodziców w zakresie pro laktyki i higieny jamy ustnej u dzieci–przegląd literatury. Aspekty zdrowia i choroby, 2(1).

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka