Ciemieniucha u niemowląt — przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia

Ciemieniucha to rodzaj łojotokowego zapalenia skóry u dzieci. Jest jednym z najczęściej występujących schorzeń dermatologicznych skóry głowy u niemowląt. Zwykle pojawia się pomiędzy 3. a 12. miesiącem życia, ale również może nawracać u dwu- i trzylatków.

Większe ryzyko pojawienia się ciemieniuchy występuje u dzieci z chorobami alergicznymi, astmą lub atopowym zapaleniem skóry (AZS). Prawie połowa dzieci z AZS boryka się z ciemieniuchą lub inną formą łojotokowego zapalenia skóry.

Ciemieniucha objawia się zmianami w postaci łusek, płatów lub strupów w kolorze od żółtawego do brązowego. Pojawia się głównie na owłosionej skórze głowy, ale może się także przenieść na okolice brwi, małżowin usznych oraz szyi.

Zmianom skórnym często towarzyszy świąd. Zazwyczaj jest łagodny, jednak w niektórych przypadkach powoduje ból i dyskomfort u dziecka, co prowadzi do drażliwości, płaczliwości i trudności w zasypianiu. Należy dbać o zmiany skórne i zapobiegać ich rozdrapywaniu przez dziecko, ponieważ w powstałe rany może wdać się infekcja bakteryjna.

Ciemieniucha jest spowodowana zaburzonym wydzielaniem gruczołów łojowych oraz rozwojem grzybów Malassezia, które namnażają się właśnie w tych gruczołach. Dochodzi do nadmiernego wytwarzania łoju, jego utrudnionego usuwania, co w konsekwencji prowadzi do powstawania zmian skórnych. Warto zaznaczyć, że ciemieniucha nie jest zaraźliwa i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka.

Ciemieniucha jest schorzeniem, które ustępuje samoistnie po około 12 miesiącach. Rzadko zdarza się, że trwa dłużej — wówczas należy skonsultować się z lekarzem w celu dokładnej diagnostyki.

Podstawowym elementem leczenia ciemieniuchy u dzieci jest stosowanie preparatów zmiękczających. Warto rozważyć następujące kosmetyki:
   • oliwkę dziecięcą,
   • oleje roślinne (np. olej lniany, ze słodkich migdałów, jojoba),
   • parafinę płynną,
   • wazelinę kosmetyczną,
   • emolienty (zawierające skwalan, mocznik, alantoinę, pantenol),
   • preparaty na ciemieniuchę zawierające kilka z wymienionych składników.

Preparaty zmiękczające powinno się stosować codziennie. Należy nałożyć je, pozostawić na skórze przez 1-2 godziny, a następnie wykąpać dziecko i dokładnie zmyć preparat. Takie działanie ma na celu zmiękczenie zmian i ułatwienie ich samoistnego usunięcia. Alternatywnie kosmetyk można nałożyć na noc.

Stosując preparaty zmiękczające, należy unikać stosowania zbyt dużych ilości kosmetyku. Nadmiar nałożonego oleju może powiększyć problem ciemieniuchy i utrudnić jej wyleczenie.

Kolejnym ważnym aspektem pielęgnacji skóry głowy dziecka z ciemieniuchą jest codzienne mycie skóry głowy. Należy wybierać delikatne szampony przeznaczone dla wrażliwej skóry dziecka, które nie podrażniają skóry i nie rozwijają zmian.

Ważne jest, aby nie drapać i nie wyczesywać zmian skórnych na głowie dziecka, ponieważ takie postępowanie sprzyja silniejszemu nasileniu schorzenia. Można je jedynie łagodnie rozluźnić poprzez przeczesanie skóry głowy miękką szczotką. Ułatwi to ich usunięcie.

Jeśli leczenie łagodnymi szamponami i preparatami zmiękczającymi nie przynosi oczekiwanych rezultatów, to należy skonsultować zmiany na skórze dziecka z dermatologiem. W przypadku poważnych zmian lekarz może zalecić preparaty zawierające substancje przeciwgrzybicze, substancje złuszczające (kwas salicylowy) lub smołę węglową. Mimo że tego rodzaju produkty są dostępne bez recepty, nie należy ich stosować na własną rękę.

Niestety ciemieniucha ma tendencję do nawrotów – nawet po jej pełnym wyleczeniu. Jakie kroki można podjąć, aby temu zapobiec?

   •  Wybierając kosmetyki do pielęgnacji skóry malucha, unikaj tych zawierających sztuczne barwniki, substancje zapachowe i konserwanty. Podrażnienie skóry głowy może spowodować nawrót ciemieniuchy.
   •  Pamiętaj o dokładnym spłukaniu kosmetyków ze skóry głowy dziecka podczas kąpieli oraz o osuszeniu włosków poprzez lekkie przecieranie ręcznikiem. Pozostałości kosmetyków oraz wilgoć sprzyjają rozwojowi łojotokowego zapalenia skóry.
   •  Zwracaj uwagę na skład olejków i balsamów – te zawierające kwas arachidonowy oraz migdałowy mogą uczulać i zwiększać ryzyko pojawienia się zmian skórnych.

Podsumowując, ciemieniucha jest częstym zjawiskiem u niemowląt i zazwyczaj nie stanowi powodu do niepokoju. Jednak jeśli objawy utrzymują się dłużej niż kilka miesięcy lub wywołują duży dyskomfort u dziecka, warto skonsultować się z lekarzem pediatrą lub dermatologiem. Poprawna pielęgnacja i zrozumienie potrzeb maluszka pomogą zapewnić mu zdrową skórę w przyszłości.

Bibliografia:
   1. Buczek, A., et al. (2018). Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry. Postępy Nauk Medycznych, 31.
   2. Wydawnictwo Farmaceutyczne. (2021). Problemy dermatologiczne. Wydanie II.
   3. Mazur, M. "Obraz kliniczny - Ciemieniucha" https://www.opiekaokoloporodowa.pl/ [dostęp: 07.08.2023].

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka