mgr farm. Natalia Nierychło
Opublikowano: 7.04.2025
Elektrolity to substancje jonowe, które odgrywają kluczowe role w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu – utrzymują odpowiednie nawodnienie tkanek, generują impulsy nerwowe i regulują pH krwi. Najważniejsze dla nas elektrolity to m.in. sód, potas, magnez, chlorki, wodorowęglany i cytryniany.
Przyjęło się, że nazwą elektrolity określa się również preparaty o wysokiej zawartości tych składników, które spożywa się w celu poprawy nawodnienia organizmu. Są dostępne w postaci tabletek lub proszków do rozpuszczenia oraz jako gotowe roztwory.
Według definicji ustalonej przez WHO oraz UNICEF elektrolity, nazywane przez nich ORS (ang. oral rehydration salts), powinny spełniać konkretne wytyczne odnośnie składu. Ich osmolarność, czyli ilość rozpuszczonych soli w roztworze, powinna sumować się do wartości 245 mOsmol/L. Taka zawartość substancji gwarantuje najskuteczniejsze nawodnienie organizmu m.in. podczas biegunki.
Dokładny skład elektrolitów jest ściśle określony i przedstawia go Tabela 1. Formuła nie jest przypadkowa. Stężenia poszczególnych składników są dobrane w taki sposób, aby współdziałały ze sobą w celu uzyskania optymalnego nawodnienia. Dostępne są produkty zawierające dodatkowo witaminy lub minerały, np. cynk, jednak WHO nie zaleca tego typu preparatów.
| Substancja jonowa | Ilość mmol/L |
| Sód | 75 |
| Chlorki | 65 |
| Glukoza bezwodna | 75 |
| Potas | 20 |
| Cytryniany | 10 |
Tabela 1. Skład jonowy preparatów elektrolitowych.
Ludzki organizm nie jest w stanie magazynować większych ilości wody, więc musi być ona stale dostarczana. W sytuacji, gdy podaż płynów nie jest wystarczająca, może dojść do odwodnienia. Ten stan będzie spotęgowany utratą niezbędnych elektrolitów
Odwodnienie może spowodować:
W zaawansowanych przypadkach odwodnienie organizmu prowadzi do niewydolności nerek i zaburzeń ciśnienia tętniczego krwi. Utrata płynów powyżej 20% masy ciała stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia.
Aby zapobiec odwodnieniu organizmu zaleca się regularne spożywanie wody w niewielkich porcjach. Podczas upałów, po intensywnym wysiłku fizycznym, czy przy wymiotach lub biegunce organizm intensywnie traci wodę i rozpuszczone w niej cenne jony. Wówczas należy zwiększyć podać płynów i wzbogacić je o niezbędne elektrolity.
W sytuacji odwodnienia elektrolity można podawać 2-3 razy dziennie. Roztwór elektrolitów należy pić powoli, małymi łykami. Jeśli podajemy go dziecku warto robić to łyżeczką. Wówczas mamy pewność, że płyn odpowiednio się wchłonie.
Aby prawidłowo sporządzić roztwór elektrolitów należy dokładnie sprawdzić, jaką ilość dodanej wody zaleca producent. Zazwyczaj jest to 250 ml, czyli objętość standardowej szklanki. Rzadziej 500 ml lub mniejsze pojemności. Jest to o tyle ważne, o ile tylko w taki sposób możemy otrzymać skutecznie nawadniający roztwór.
Innym ważnym, a często pomijanym etapem rozpuszczania elektrolitów, jest wymieszanie powstałego roztworu. W nierozmieszanym roztworze sole mogą się częściowo nie rozpuścić, co zaburzy ich stężenie i zmniejszy właściwości nawadniające.
Wiadomym jest, że uprawianie sportów powoduje utratę wody i elektrolitów. Może to prowadzić do dyskomfortu, osłabienia wyników i przemęczenia. Główną przyczyną jest wzmożona potliwość – wówczas traci się nawet do 3,5 litra na godzinę wysiłku.
Aby odpowiednio się nawodnić zaleca się spożycie około 5-7ml/kg masy ciała na 4 godziny przed wysiłkiem i na 2 godziny przed – 3-5 ml/ kg masy ciała. Podczas wysiłku należy dbać o wypijanie 400-800 ml na godzinę. Po aktywności także warto uzupełnić płyny, najlepiej wzbogacone o elektrolity.
Stojąc przed wyborem preparatu elektrolitowego można poczuć się przytłoczonym przez wiele opcji. Chcąc wybrać silnie nawadniające elektrolity warto zweryfikować, które posiadają podaną osmolarność zbliżoną do zalecanej przez WHO wartości 245 mOsmol/L.
Wybierając elektrolity dla dzieci należy sprawdzić od którego roku życia można je stosować. Dostępne są preparaty dla maluszków, które można stosować od pierwszych lat życia.
Specjalnie dla diabetyków stworzono elektrolity bez cukru lub z niewielką jego ilością, aby nawadniając organizm nie wpływały na stężenie glukozy we krwi. Innym wariantem są elektrolity dla seniorów, które zawierając niższe stężenia glukozy i sodu w mniejszym stopniu wpływają na ciśnienie tętnicze krwi oraz cukrzycę.
Probiotyki towarzyszą nam w przypadku większych chorób, a mimo to nierzadko mamy problem z jednoznacznym określeniem ich sposobu działania. Nazywane „dobrymi bakteriami”, stanowią mieszankę drożdży oraz żywych kultur bakterii. Przyjmujemy je z bardzo prostej przyczyny – odbudowują mikroflorę naszych jelit oraz przewód pokarmowy, który mógł ulec uszkodzeniu z powodu stosowania antybiotyku.
Nadchodząca majówka to znakomity czas na wypoczynek oraz regenerację sił po długich, zimowych miesiącach. Słońce razem z wolnym od pracy zachęcą wielu z nas do przebywania na łonie natury. Planując weekend majowy, warto zadbać o skompletowanie apteczki, która może przydać się podczas wyjazdu, pieszych wycieczek po górach, przejażdżek rowerowych czy podczas grillowania na świeżym powietrzu w gronie bliskich i znajomych. A jeżeli mamy taką apteczkę – lepiej ją sprawdzić pod kątem nowego, wiosennego sezonu. Warto przygotować się na wszystkie możliwości i cieszyć się wolnym czasem gdziekolwiek jesteśmy.
W dzisiejszym zabieganym świecie, w którym każdego dnia narażeni jesteśmy na wiele czynników stresogennych, nasz organizm potrzebuje dodatkowego wsparcia. Adaptogeny to grupa roślinnych substancji, które od wieków wykorzystywano w medycynie tradycyjnej ze względu na właściwości adaptacyjne. W ostatnich latach zainteresowanie tymi naturalnymi związkami wzrosło, a badania naukowe głównie skupiają się na ich potencjalnych korzyściach dla zdrowia.
Wakacje to czas relaksu i odkrywania nowych miejsc, kultur i tradycji. Warto jednak zabezpieczyć się przed ewentualnymi problemami zdrowotnymi, które mogą nam przeszkodzić w pełnym cieszeniu się wolnym czasem. Poniżej znajdują się informacje, jak skompletować apteczkę na wakacje, biorąc pod uwagę różnorodne sytuacje i potencjalne dolegliwości.
Wiosenne powietrze i przyjemne temperatury zachęcają do uprawiania aktywności fizycznej na świeżym powietrzu. Aby maksymalnie wykorzystać ten okres, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie organizmu i zadbanie o jego kondycję. Na pomoc przychodzą preparaty apteczne, które znajdują szczególne zastosowanie u sportowców.
Bibliografia: