Jakie leki są bezpieczne w ciąży?

Podstawową zasadą doboru leczenia u kobiet w ciąży jest kierowanie się dokładnie udowodnioną korzyścią stosowania preparatu i poważne rozpatrywanie ryzyka. Dlatego preferuje się stosowanie jednej substancji niż preparatów złożonych, a nawet odstawienie leku. Każde przyjmowanie nowego leku u ciężarnej powinno być skonsultowane z lekarzem lub farmaceutą, którzy ocenią bezpieczeństwo.

    • Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

Lekiem przeciwbólowym z wyboru w ciąży jest paracetamol. Jest bezpieczny dla płodu i przebiegu ciąży w standardowych dawkach (1-4 gramów na dobę). Jednak mimo to nie zaleca się jego częstego przyjmowania.

Przyjmując preparaty z paracetamolem, należy dokładnie zwrócić uwagę na skład produktu. Jeśli zawiera dodatek kofeiny czy też innego leku przeciwbólowego (np. ibuprofenu), to nie powinno się go stosować u kobiet w ciąży.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, naproksen) to leki, których lepiej unikać w ciąży. Są stosowane w szczególnych przypadkach w I i II trymestrze (np. ibuprofen), jednak przyjmowane w III trymestrze mogą doprowadzić do przedwczesnego zamknięcia się przewodu tętniczego Botalla.

   • Leki na przeziębienie

Kobiety w ciąży powinny zwracać szczególną uwagę na preparaty złożone (tabletki i saszetki) stosowane przy przeziębieniu. Zazwyczaj, poza bezpiecznym dla nich paracetamolem, zawierają też substancje udrażniające zatkany nos, tj. fenylefrynę i pseudoefedrynę, które są przeciwwskazane w I trymestrze ciąży, a w II i III trymestrze nie są zalecane.

   • Leki na katar

Na katar u ciężarnych najlepiej stosować łagodne i bezpieczne środki, czyli aerozole z solą morską (izotoniczną lub hipertoniczną), irygację zatok czy inhalacje. Należy unikać stosowania popularnych kropli z ksylometazoliną i oksymetazoliną, ponieważ większość z nich nie została wystarczająco przebadana pod kątem bezpieczeństwa w ciąży i istnieje szansa na zaburzenie w dostarczaniu tlenu do dziecka.

   • Leki na ból gardła

Na ból gardła w ciąży najlepiej jest zastosować domowe sposoby (herbatę z miodem, nawilżanie powietrza, inhalacje solą fizjologiczną lub kwasem hialuronowym). Dostępne są także preparaty do ssania z bezpiecznymi w ciąży wyciągami roślinnymi (maliną, lipą). Można także płukać jamę ustną i gardło naparem z rumianku (działa przeciwzapalnie) lub z szałwii (działa odkażająco).

Jeśli te metody nie są wystarczające, to można zastosować niektóre leki z apteki. Jednym z najbezpieczniejszych wyborów będzie spray do gardła z benzydaminą. Ta substancja nie wchłania się po użyciu, więc nie trafi do rozwijającego się płodu. Pastylki do ssania z lidokainą mogą zostać zastosowane, jednak zaleca się ich unikanie w III trymestrze ze względu na ryzyko problemów z oddychaniem u dziecka po porodzie. Nie zaleca się stosowania produktów z chlorchinaldolem, chlorheksydyną, chlorkiem benzalkoniowym i chlorkiem cetylpirydyniowym.

   • Leki na kaszel

Na suchy kaszel występujący u kobiety ciężarnej najlepiej stosować niektóre wyciągi roślinne (np. z maliny), wyciągi z miodu i inhalacje solą fizjologiczną lub z dodatkiem kwasu hialuronowego. Niestety większość nam znanych preparatów przeciwkaszlowych (lewodropropizyna, kodeina, dekstrometorfan) nie jest zalecana w ciąży. Butamirat jest bezwzględnie przeciwwskazany w I trymestrze ciąży, jednak w II i III może być rozważony, jeśli inne sposoby nie są wystarczająco skuteczne.  

Mokry kaszel u kobiet w ciąży warto zwalczać łagodnie, np. inhalacjami z soli hipertonicznej lub z olejkiem eukaliptusowym oraz piciem większej ilości płynów. Podobnie jak w przypadku kaszlu suchego, w mokrym wiele leków nie jest wskazanych w ciąży (acetylocysteina, karbocysteina, gwajafenazyna). Ambroksol oraz bromheksyna to leki, których nie zaleca się stosować w I trymestrze, jednak w II i III mogą zostać zastosowane, najlepiej po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

Sięgając w ciąży po jakiekolwiek syropy przeciwkaszlowe, warto sprawdzić ich skład. Jeżeli znajduje się w nich etanol, to nie powinno się ich stosować.

   • Leki na alergię

Objawy alergii często nasilają się podczas ciąży. W I trymestrze nie zaleca się stosowania żadnych leków przeciwalergicznych. Od II trymestru można wdrożyć leczenie lekiem antyhistaminowym: cetyryzyną lub loratadyną. Warto jednak skonsultować to z lekarzem lub farmaceutą.

Jeżeli alergii towarzyszy pieczenie oczu, to bezpiecznym wyborem będą krople z kromoglikanem sodowym oraz ektoiną.

   • Leki na nudności i wymioty

Poranne mdłości oraz wymioty są jednym z bardziej uciążliwych objawów ciąży. Zmagają się z nimi zazwyczaj kobiety w I trymestrze, dotyczą one aż 50% z nich. Jednak nie jest to zasada i mogą się one pojawiać w każdym etapie ciąży (w II i III trymestrze dotykają 25% kobiet).

Pierwszym krokiem w poprawie stanu ciężarnej powinny być sposoby niefarmakologiczne, czyli unikanie zapachów i pokarmów wywołujących nudności (często tłustych i pikantnych potraw). Niektóre leki i suplementy także mogą zwiększać mdłości, są to przykładowo preparaty z żelazem. Kolejnym sposobem jest częste spożywanie przekąsek, które lekko wypełniając żołądek, zmniejszają potrzebę wymiotowania.

Na rynku dostępne są krople zawierające wyciąg z imbiru, rumianek i witaminy z grupy B, które niwelują nudności. Większość z nich można stosować w ciąży, jednak warto zawsze to sprawdzić w ulotce.

Jeśli te sposoby nie działają, a nudności są uporczywe i prowadzą do utraty masy ciała, to powinno się skonsultować z lekarzem. Należy rozważyć wtedy bezpieczeństwo przyjmowania leków o silniejszym działaniu, np. preparatów z witaminą B6, leków przeciwhistaminowych (doksylamina, dimenhydrynat, prometazyna) oraz silniejszych leków przeciwwymiotnych (metoklopramid).

   • Leki  na biegunkę

Na biegunkę podczas ciąży skarży się około 34% kobiet. Przyczyny pozostają te same, co w przypadku osób, które nie są w ciąży: zakażenia pokarmowe (wirusowe, bakteryjne lub pierwotniakowe), błędy dietetyczne, zaostrzenie IBS oraz stosowanie niektórych leków.

Podstawowym krokiem w leczeniu biegunki u ciężarnych jest działanie objawowe – uzupełnienie płynów i elektrolitów. Dodatkowo pomocne mogą być preparaty z błonnikiem (np. nasiona babki jajowatej, lancetowatej czy siemię lniane), które będą absorbować nadmiar wody w jelitach.

Stosowanie w ciąży loperamidu, który jest jednym z najczęściej przyjmowanych leków przeciwbiegunkowych, nie jest wskazane. Brakuje wystarczających danych o jego bezpieczeństwie, dlatego nie jest on zalecany w I trymestrze, a w II i III może być stosowany tylko w momencie, gdy korzyści przewyższają ryzyko.

   • Leki na zaparcia

Zaparcia dotyczą około 16-39% ciężarnych kobiet. Jest to związane ze spowolnioną motoryką przewodu pokarmowego, który dodatkowo wraz z rozwojem płodu staje się coraz bardziej uciśnięty.

Podstawowym krokiem do zmniejszenia zaparć jest zwiększenie podaży błonnika z pożywieniem, picie dużych ilości płynów oraz aktywność fizyczna. Jeśli one nie pomogą, to można zastosować produkty dostępne w aptekach: syrop z laktulozą, saszetki z makrogolami, czopki glicerynowe lub musujące oraz preparaty błonnikowe (z babką jajowatą, lancetowatą czy siemieniem lnianym).

Bibliografia
   1. Patro-Małysza, J., Marciniak, B., Kimber-Trojnar, Ż., Poniedziałek-Czajkowska, E., Mierzyński, R., Bartosiewicz, J., ... & Oleszczuk, J. (2016). Farmakoterapia chorób układu ruchu u kobiet w ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 1(2), 56-65.
   2. Korzeniowska, K., Pawlaczyk, M., Pawlaczyk, M., & Jabłecka, A. Leki przeciwhistaminowe w ciąży Antihistamins in pregnancy.
   3. Niebyl, Jennifer R. "Nudności i wymioty w czasie ciąży." N Engl J Med 363 (2010): 1544-50.
   4. Tylec-Osóbka, E., Wojtuń, S., & Gil, J. (2012). Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 4(8), 315-323.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka