Karczoch zwyczajny – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Karczoch zwyczajny, znany również jako artyszok, to roślina uprawiana głównie w obszarze basenu Morza Śródziemnego. Chociaż w Polsce karczochy zdobywają coraz większą popularność, nadal uprawiane są przede wszystkim przez entuzjastów ogrodnictwa. Karczoch zwyczajny należy do wieloletnich roślin zielnych z rodziny astrowatych (Asteraceae). Wyróżnia się masywną, słabo rozgałęzioną łodygą oraz długim korzeniem. Roślina ta może osiągać imponującą wysokość od 1,2 do 1,3 metra. Choć karczochy uprawiane są obecnie na całym świecie, to przodują w tym kraje śródziemnomorskie. Włochy jako niekwestionowany lider dostarczają aż 40% światowej produkcji tego warzywa. Karczoch jest bogaty w cenne składniki, takie jak cynaryna, różnorodne kwasy (w tym kawowy i chlorogenowy), trójterpeny, flawonoidy, sterole, inulina, garbniki oraz witaminy A, C i z grupy B. Ponadto zawiera ważne minerały: potas, magnez wapń, żelazo, mangan i cynk.

Wyciąg z karczocha, bogaty w polifenolokwasy, korzystnie wpływa na procesy żółciotwórcze i żółciopędne. Działa również na obniżenie poziomu lipidów we krwi, a zwłaszcza trójglicerydów. Rekomendowany jest w terapii schorzeń dróg żółciowych oraz pęcherzyka żółciowego, takich jak zapalenie pęcherzyka żółciowego spowodowane kamieniami czy dyskinezy dróg żółciowych. Jest także stosowany jako środek przeczyszczający, często będąc składnikiem preparatów regulujących pracę jelit, a dodatkowo wspiera prawidłowe trawienie. Kwas chlorogenowy, obecny w karczochu, jest potwierdzonym naturalnym przeciwutleniaczem. Co więcej, polifenole zawarte w karczochu skutecznie obniżają poziom glukozy we krwi. Warto wspomnieć, że ekstrakty z karczocha regulują przemianę materii.  Polifenole zawarte w karczochu pełnią kluczową funkcję w ochronie organizmu przed ryzykiem rozwoju nowotworów. Spośród wszystkich polifenoli kwas chlorogenowy odznacza się szczególną aktywnością prewencyjną przeciwko nowotworom. Jego działanie polega na hamowaniu enzymów biorących udział w procesie podziału komórek nowotworowych. Na koniec warto dodać, że karczochy są cennym źródłem inuliny oraz związków fenolowych, co czyni je niezwykle wartościowym składnikiem diety. Inulina, działając jako prebiotyk, ma zdolność selektywnego pobudzania wzrostu korzystnych bakterii probiotycznych w okrężnicy. To z kolei przyczynia się do poprawy funkcjonowania całego przewodu pokarmowego.

Karczoch zwyczajny jest rośliną wykorzystywaną nie tylko w kuchni, ale także w przemyśle farmaceutycznym. Ziele karczocha stosuje się w suplementach diety i preparatach leczniczych. Jest polecane w przypadku problemów z trawieniem, zaburzeń wydzielania żółci oraz w regulacji poziomu cholesterolu i trójglicerydów, co jest ważne w leczeniu hipercholesterolemii. W Polsce na rynku dostępne są różne produkty zawierające ekstrakt z karczocha. Można je znaleźć w formie monopreparatów oraz preparatów złożonych, oferowanych w postaci tabletek, kapsułek, kropli czy saszetek do zaparzania.

Preparaty oparte na karczochu są ogólnie dobrze tolerowane, jednak czasami mogą powodować działania niepożądane, takie jak wymioty lub nudności. Ze względu na brak wystarczających badań, nie zaleca się stosowania preparatów zawierających wyciąg z karczocha u dzieci poniżej 14. roku życia. Warto również podkreślić, że surowy karczoch może wywołać gwałtowne reakcje alergiczne u osób nadwrażliwych. Ponadto może nasilać reakcje skórne związane z ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe.

Bibliografia:
Nurzyńska-Wierdak, R., Sałata, A., & Stepaniuk, R. (2018). Prozdrowotne właściwości karczocha zwyczajnego (Cynara scolymus L., Asteraceae). Kosmos, 67(4), 823-831.
Michalak-Majewska, M., & Teterycz, D. (2018). Karczoch zwyczajny - innowacyjny surowiec o szerokim zastosowaniu. Przemysł spożywczy, 72(07).
Mahboubi, M. (2018). Cynara scolymus (artichoke) and its efficacy in management of obesity. Bulletin of Faculty of Pharmacy, Cairo University, 56(2), 115-120.
Burdzenia, O. (2014). Karczoch (Cynara scolymus) - roślina lecznicza i przysmak. Lek w Polsce, 24(1), 57-63.
Teterycz, D., & Michalak-Majewska, M. (2018). Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) - innowacyjny surowiec o bogatych właściwościach leczniczych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, (593).

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.