Jak skutecznie radzić sobie z kaszlem mokrym?

Kaszel mokry, zwany również kaszlem produktywnym, występuje w przypadku nadmiernego wydzielania śluzu przez błonę śluzową dróg oddechowych. Cechą, która go wyróżnia, jest obecność plwociny, czyli wydzieliny, którą pacjent odkrztusza. Plwocina może przybierać różne barwy w zależności od rodzaju patogenów obecnych w drogach oddechowych. Jeśli jest przezroczysta, zwykle oznacza to infekcję wirusową. Żółty kolor często wiąże się z obecnością gronkowca złocistego, a zielony – z paciorkowcem zieleniejącym. W niektórych przypadkach plwocina może być biała, co może wskazywać na inne rodzaje infekcji. Kaszel mokry może również być spowodowany paleniem tytoniu i często nasila się rano, gdy nagromadzi się większa ilość wydzieliny w drogach oddechowych po nocy. Pojawić się może również w przypadku, gdy infekcja wirusowa nie zostanie właściwie leczona i dojdzie do nadkażenia bakteryjnego. Kaszel mokry może być szczególnie uciążliwy, gdy konsystencja wydzieliny jest gęsta i nie może swobodnie przemieszczać się ani w kierunku tchawicy, ani w kierunku oskrzeli.

Stosowanie leków o ośrodkowym działaniu przeciwkaszlowym, takich jak dekstrometorfan czy kodeina, jest niewskazane w przypadku kaszlu mokrego. Mogą one sprawić, że śluz będzie zalegać w drogach oddechowych, co może wydłużyć i utrudnić leczenie infekcji. Zalegająca wydzielina stanowi bowiem sprzyjające środowisko dla bakterii, co może przekształcić początkową infekcję wirusową w bardziej skomplikowaną chorobę bakteryjną. W przypadku kaszlu produktywnego priorytetem jest efektywne rozrzedzenie gromadzącej się wydzieliny w drzewie oskrzelowym, co zdecydowanie ułatwia proces jej odkrztuszania. W terapii kaszlu mokrego stosuje się leki mukoaktywne, które wspomagają eliminację nadmiernie gęstej wydzieliny oraz normalizują proces wydzielania śluzu w drogach oddechowych.

W zależności od mechanizmu działania można je sklasyfikować jako:
• Leki sekretolityczne – mają za główne zadanie stymulowanie odruchu kaszlu poprzez zwiększenie produkcji płynnej wydzieliny w oskrzelach. Działanie tych leków opiera się na drażnieniu receptorów znajdujących się zarówno w błonie śluzowej oskrzeli, jak i w żołądku.  
• Mukoregulatory – regulują wydzielanie śluzu, przywracając jego właściwy skład i ilość. Przykładem takiego leku jest karbocysteina, choć niektóre źródła zaliczają tę substancję do mukolityków.
• Leki mukokinetyczne – wpływają na transport śluzowo-rzęskowy, co reguluje pracę rzęsek i ułatwia usuwanie wydzieliny. Przykładami przedstawicieli tej grupy są ambroksol i jego prekursor, bromheksyna. Warto zaznaczyć, że ambroksol cechuje się większą skutecznością i lepszą biodostępnością w porównaniu do bromheksyny. Preparaty oparte na bromheksynie lub ambroksolu są dostępne w aptekach w postaci tabletek, syropów oraz kropli.
• Leki mukolityczne – mają za zadanie zmniejszenie lepkości wydzieliny. W tej grupie znajdują się substancje takie jak acetylocysteina, mesna czy erdosteina. Warto zaznaczyć, że niektóre mukolityki, jak np. N-acetylocysteina, mogą drażnić błonę śluzową przewodu pokarmowego, dlatego zaleca się ich stosowanie po posiłku. Jeśli pojawią się krwawienia z przewodu pokarmowego, należy natychmiast przerwać terapię. Przeciwwskazaniem do stosowania acetylocysteiny jest choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, a także nadreaktywność oskrzeli lub stan astmatyczny.

Warto zaznaczyć, że powyższy podział jest umowny, gdyż niektóre leki mogą jednocześnie wykazywać kilka różnych mechanizmów działania. Również istotne jest, by zwrócić uwagę, że leków na kaszel mokry nie powinno się stosować przed snem, a także unikać ich jednoczesnego stosowania z lekami przeciwkaszlowymi.

Interesującą alternatywą dla syntetycznych środków wykrztuśnych mogą być preparaty ziołowe. Na uwagę zasługuje zwłaszcza syrop oparty na wyciągu z liści bluszczu. Należy podkreślić, że ten ekstrakt jest jednym z najlepiej przebadanych środków wykrztuśnych dostępnych na rynku. Leki zawierające ekstrakt z bluszczu dostępne są w aptekach w formie syropów, tabletek oraz miękkich pastylek. Inne godne uwagi ziołowe preparaty to syrop z tymianku oraz syrop z dziewanny.

Przy kaszlu mokrym warto rozważyć zastosowanie maści o właściwościach rozgrzewających. Te preparaty zawierają mieszankę olejków eterycznych, takich jak olejek sosnowy czy eukaliptusowy, i przeznaczone są do nakładania na klatkę piersiową oraz plecy. Lotne składniki tych maści docierają do dróg oddechowych, ułatwiając usuwanie zalegającej wydzieliny. Należy jednak pamiętać, aby nie stosować tego typu preparatów przez dłuższy okres niż kilka dni i unikać ich nakładania na obszary szczególnie wrażliwe, takie jak szyja czy skóra głowy. Jeśli wydzielina nadal zalega w drogach oddechowych, warto rozważyć inhalacje z olejkami eterycznymi, takimi jak eukaliptusowy, tymiankowy czy sosnowy, lub zastosować izotoniczny bądź hipertoniczny roztwór soli fizjologicznej. Nebulizacja z izotonicznym roztworem wspomaga nawilżanie błony śluzowej dróg oddechowych, podczas gdy roztwór hipertoniczny (o stężeniu 3% NaCl) pomaga rozrzedzić wydzielinę i ułatwia jej usunięcie. Po inhalacji warto również przeprowadzić oklepywanie pleców. Aby przyspieszyć proces rekonwalescencji, nie zapominajmy o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Spożywanie powyżej 2,5 litra płynów dziennie przyczynia się do rozrzedzenia zalegającej wydzieliny.

Bibliografia:
From, S. (2017). Miejsce acetylocysteiny w leczeniu kaszlu u dzieci i dorosłych. Lekarz POZ, 3(1), 55-59.
Doniec, Z., Mastalerz-Migas, A., Krenke, K., Mazurek, H., & Bieńkowski, P. (2016). Rekomendacje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ. Lekarz POZ, 2(4), 305-321.
Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., Grabczak, E. M., & Mastalerz-Migas, A. (2020). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych–rekomendacje.
Nowicka-Zuchowska, A., & Zuchowski, A. (2018). Leczenie kaszlu. Lek w Polsce, 28(02).
Mrówka-Kata, K., Kata, D., Namysłowski, G., Banert, K., Mrówka-Kata, P. N., & Namysłowski, P. (2010). Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych. Forum Medycyny Rodzinnej, 4(1), 59-64.
Tuszyński, P. K. (Red.). (2019). Zeszyty Apteczne: Przeziębienie i grypa z perspektywy farmaceuty (wyd. 2). Wydawnictwo Farmaceutyczne.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.