Miażdżyca – przyczyny, objawy, leczenie i dieta

Miażdżyca jest stanem, w którym powstające w naczyniach krwionośnych blaszki miażdżycowe stopniowo ograniczają przepływ krwi poprzez zwężanie światła naczynia, aż do momentu jego całkowitego zamknięcia. Dzieje się tak ze względu na przewlekły proces zapalny, który ma miejsce w różnych naczyniach krwionośnych. Zazwyczaj dotyczy naczyń wieńcowych, tętnic szyjnych, nerkowych i biodrowych oraz aorty.

Mechanizm powstawania blaszek miażdżycowych związany jest z tworzeniem się złogów lipoprotein o małej gęstości (LDL), makrofagów, komórek piankowych oraz skupisk cholesterolu. Złogi ciągle narastają, formując coraz większą blaszkę, która, wpuklając się do wnętrza naczynia, utrudnia swobodny przepływ krwi.

Przewlekłe ograniczenie przepływu może prowadzić do poważnych konsekwencji. Występowanie miażdżycy w tętnicach wieńcowych serca może spowodować chorobę wieńcową. Zahamowanie dopływu krwi poprzez zablokowanie naczynia może przyczynić się do martwicy tkanek. Jest to szczególnie niebezpieczne, jeśli zmiany pojawiają się w tętnicach doprowadzających krew do mózgu i serca. Może to wówczas wywołać zawał serca lub udar mózgu.

Nie istnieje jedna przyczyna wystąpienia miażdżycy. Poznano szereg czynników, które sprzyjają jej wystąpieniu. Większość z nich jest związanych z przewlekłym podwyższonym stężeniem cholesterolu całkowitego we krwi.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia miażdżycy to:

• nadciśnienie tętnicze,
• hipercholesterolemia – wysokie stężenie LDL i triglicerydów, niskie stężenie HDL,
• nadwaga i otyłość,
• niezdrowa, tłusta dieta,
• brak aktywności fizycznej,
• cukrzyca,
• wiek – częściej występuje u mężczyzn po 50. roku życia i kobiet po menopauzie,
• palenie papierosów,
• czynniki genetyczne,
• nadmierna konsumpcja alkoholu.

Objawy miażdżycy są przede wszystkim związane z niedokrwieniem tkanek spowodowanym przez ograniczenie przepływu krwi. Jeśli blokowane są tętnice kończyn, to może wystąpić tzw. chromanie przestankowe. Charakteryzuje się występowaniem silnych bólów kończyn podczas marszu, które mijają po krótkim odpoczynku, a także drętwieniem i osłabieniem nóg. W zaawansowanych przypadkach niedokrwienia, gdy tkanki dotknięte są martwicą, konieczna może okazać się amputacja kończyny.

Kiedy miażdżyca dotyka tętnic wieńcowych, objawia się to jako choroba niedokrwienna serca, co może prowadzić do ostrych bólów w klatce piersiowej, osłabienia oraz duszności.

Leczenie miażdżycy obejmuje 3 elementy – zmianę stylu życia, leczenie farmakologiczne i w poważnych przypadkach także leczenie operacyjne.

• zmiana stylu życia

Kluczowym elementem leczenia miażdżycy jest zmiana stylu życia w celu eliminacji czynników ryzyka takich jak otyłość, dyslipidemie czy cukrzyca. Utrata nadmiernej masy ciała, regularna aktywność fizyczna oraz prowadzenie zdrowej, bogatej w błonnik diety stanowią klucz do zahamowania rozwoju miażdżycy. Należy wówczas unikać spożywania alkoholu i palenia papierosów. Podjęcie tych kilku zmian znacząco zmniejsza ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej.

• leczenie farmakologiczne

Jeśli zmiany w stylu życia nie wystarczają do obniżenia parametrów miażdżycy, takich jak stężenie LDL i triglicerydów we krwi, wówczas lekarz prowadzący może zalecić dodatkowe leczenie farmakologiczne. Przy hipercholesterolemii lekami pierwszego wyboru są statyny, które obniżają poziom cholesterolu we krwi.

Podstawowym lekiem stosowanym przy zwiększonym ryzyku zawału serca i udaru, które występuje przy obecnej miażdżycy naczyń, jest kwas acetylosalicylowy. Stosowany w dawkach 75-150 mg działa przeciwpłytkowo, ograniczając tym samym ryzyko zdarzeń sercowych. Można go bezpiecznie stosować u większości osób, także u chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze.
 

Inne preparaty zalecane w leczeniu miażdżycy to leki przeciwzakrzepowe, np. tiklopidyna, klopidogrel, acenokumarol i warfaryna, a także działające na serce i ciśnienie krwi beta-adrenolityki, np. bisoprolol czy metoprolol. Ponadto niezwykle ważnym elementem leczenia miażdżycy jest stabilizacja ciśnienia krwi poprzez stosowanie leków na nadciśnienie.

• leczenie operacyjne
   

Jeśli po zastosowaniu leków i zmianie stylu życia dalej nie obserwuje się poprawy stanu zdrowia, lekarz może skierować na leczenie zabiegowe. Obejmuje ono takie zabiegi jak rewaskularyzację, angioplastykę oraz wprowadzenie stentów.

Tak jak zostało to już wspomniane, dieta jest jednym z ważniejszych czynników zarówno leczenia, jak i zapobiegania miażdżycy. U osób o łagodnym ryzyku sercowo-naczyniowym leczenie choroby opiera się wyłącznie na diecie. Pacjentom miażdżycowym zaleca się wprowadzenie diety, która zawiera stosunkowo małą ilość tłuszczów, dużo błonnika i wysoką zawartość kwasów omega. Można zastosować m.in. dietę DASH, śródziemnomorską lub fleksitariańską. Ważna jest odpowiednia podaż kwasów omega-3, które działają kardioprotekcyjnie i zmniejszają ryzyko powikłań sercowych.

Zalecenia profilaktyki miażdżycy obejmują:
   • zdrowe odżywianie,
   • utratę nadmiernej masy ciała,
   • regularną aktywność fizyczną,
   • zaprzestanie palenia tytoniu,
   • ograniczenie spożycia alkoholu,
   • wyrównanie nadciśnienia tętniczego do wartości poniżej 140/90 mmHg.

Bibliografia:
Beręsewicz, A. (2011). Miażdżyca i choroba niedokrwienna serca z lotu ptaka. W: Patofizjologia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca. Beręsewicz A (red.). Centrum Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, Warszawa, 9-26.
Vadimed, C. M., Fiołkowa, U., & KuChArsKA, E. Miażdżyca tętnic–wybrane aspekty.
Beręsewicz, A., & Skierczyńska, A. (2006). Miażdżyca-choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej. Choroby serca i Naczyń, 3(1), 1-6.
Cybulska, B., & Szostak, W. B. (2001). Miażdżyca-profilaktyka i leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 4(5), 39-43.
Kaproń, A. Miażdżyca. Jak zmodyfikować dietę i styl życia, by się przed nią uchronić. https://dietetycy.org.pl/miazdzyca/ [dostęp: 04.04.2024]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka