Cynk – występowanie, właściwości, przyswajalność, niedobór, nadmiar

Na wstępie warto zaznaczyć, że cynk jest lepiej absorbowany z pokarmów pochodzenia zwierzęcego, aniżeli z tych roślinnych. Absorpcja cynku jest większa przy spożyciu diety opartej na białku zwierzęcym w porównaniu do diety opartej na białku roślinnym. Do produktów, które są bogatym źródłem cynku, zaliczamy:

• mięso,
• ciemne pieczywo,
• wątróbkę, 
• sery podpuszczkowe,
• kaszę gryczaną,
• ostrygi,
• soczewicę,
• pestki dyni,
• nasiona roślin strączkowych,
• jaja.

Warto zauważyć, że obecność niektórych substancji może wpływać na ograniczenie przyswajalności cynku. Należą do nich:

• błonnik,
• szczawiany,
• fityniany,
• niehemowy wapń,
• żelazo,
• miedź,
• alkohol.

Najlepiej przyswajalną formą cynku jest chelat. Związki chelatowe cynku wykazują najwyższą biodostępność i zdolność wchłaniania. Najlepiej przyswajalnym chelatem jest diglicynian cynku. Dlatego, wybierając preparat z cynkiem, warto zwrócić uwagę w jakiej postaci jest on dostępny w produkcie.

Cynk jest mikroelementem, który wywiera znaczący wpływ na właściwe funkcjonowanie układu immunologicznego. Niedobór tego pierwiastka może prowadzić do zaniku grasicy i osłabienia naszej odporności. Ponadto cynk jest istotnym elementem układu antyoksydacyjnego organizmu, który zapewnia ochronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Warto zauważyć, że cynk również odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej kondycji skóry, wpływając na funkcje wydzielnicze i procesy regeneracyjne. Niedobór tego pierwiastka może osłabić odporność skóry, co prowadzi do alergii, dermatoz i innych zmian skórnych, szczególnie u dzieci. Dodatkowo cynk przyspiesza gojenie się ran oraz wpływa na metabolizm kolagenu, co wywiera korzystny wpływ na wzrost włosów i paznokci. Natomiast niedobór cynku może spowodować bielactwo paznokci. Preparaty cynku w postaci past, zasypek i maści są często stosowane w leczeniu różnych schorzeń skóry, pomagając w oczyszczaniu, łagodzeniu stanów zapalnych oraz zmniejszaniu problemu z zaskórnikami. Mają one szerokie zastosowanie w kosmetologii, gdzie dodawane są do kremów i maseczek, aby działać ściągająco, przeciwtrądzikowo oraz przeciwzapalnie.

Niedobór cynku jest dość powszechnym zjawiskiem, zwłaszcza wśród wegetarian, osób aktywnych fizycznie oraz seniorów. Do grupy osób z większą podatnością na deficyt cynku zalicza się również:

• pacjentów cierpiący na niewydolność wątroby,
• osoby niedożywione, 
• pacjentów przyjmujących leki moczopędne, 
• diabetyków, 
• osoby z niewydolnością nerek oraz po resekcji jelit,
• osoby z przewlekłymi biegunkami, 
• pacjentów doświadczających silnego stresu, towarzyszącego posocznicy czy oparzeniom, 
• kobiety w okresie ciąży i karmienia piersią.

Niedobór cynku wiąże się z szeregiem objawów, które obejmują:

• nocną ślepotę,
• brak apetytu,
• drżenia kończyn,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• brak popędu płciowego,
• spadek masy ciała,
• podatność na infekcje,
• schorzenia skóry,
• łamliwość paznokci,
• przewlekła suchość oczu,
• wypadanie włosów,
• problemy z chodzeniem,
• rozstępy na skórze,
• stany depresyjne.

Warto również zaznaczyć, że przy niedoborze cynku natychmiast obserwuje się zahamowanie procesów wzrostu. Innymi wczesnymi symptomami są pojawienie się zmarszczek i fałd skóry.

Nadmiar cynku w organizmie może prowadzić do:

• obniżenia odpowiedzi immunologicznej organizmu, 
• zaburzeń smaku i węchu,
• zmniejszenia stężenia frakcji HDL-cholesterolu, 
• niekorzystnego wpływu na metabolizm żelaza i miedzi,
• niedoborów miedzi, 
• poważnych chorób neurologicznych. 

W sytuacji ostrego zatrucia cynkiem mogą wystąpić objawy, takie jak: bóle żołądka, nudności, utrata apetytu, biegunka oraz bóle głowy.

Bibliografia:

1. Gapys, B., Raszeja-Specht, A., & Bielarczyk, H. (2014). Rola cynku w procesach fizjologicznych i patologicznych organizmu. Diagnostyka Laboratoryjna, 50(1), 45-52.
2. Zielińska-Pisklak, M., Szeleszczuk, Ł., & Kuras, M. (2013). Rola witaminy C i cynku we wspomaganiu układu odpornościowego. Farmakoterapia, 23(11-12), 64-71.
3. Szcześniak, M., Grimling, B., & Meler, J. (2014). Cynk–pierwiastek zdrowia. Farm pol, 70(7), 363-366.
4. Mońka, I., & Wiechuła, D. (2017). Znaczenie cynku dla organizmu ludzkiego w aspekcie suplementacji tego pierwiastka. Annales Academiae Medicae Silesiensis, 71, 314-325.
5. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
6. Chruściel, P., & Kubasińska-Sajnóg, A. (2021). Charakterystyka oraz zastosowanie cynku w kosmetologii i dietetyce. Aesthetic Cosmetology and Medicine, 10(4), 189-193.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.