Czy SPF działa? Najważniejsze informacje o ochronie przeciwsłonecznej

Z oznaczeniem SPF (ang. Sun Protection Factor) spotykamy się w chwili, gdy rozpoczynamy poszukiwania kremu z filtrem przeciwsłonecznym. Ten współczynnik przedstawia nam informację o ochronie przed promieniowaniem UVB – jednym z dwóch rodzajów promieniowania ultrafioletowego, które dociera na Ziemię.

W uproszczeniu, współczynnik SPF wskazuje, o ile wydłuży się czas ekspozycji na słońce bez oparzenia słonecznego, czyli do momentu wystąpienia rumienia. Oznacza to, że jeśli u danej osoby rumień występuje po 10 minutach przebywania na słońcu, to zastosowanie filtru o SPF 15 wydłuża ten czas 15-krotnie, czyli do 150 minut. Jest to jednak tylko umowny współczynnik czasu ochrony przed słońcem. Na czas opalania bez poparzeń mają wpływ liczne inne czynniki, które go skracają.

Inne współczynniki określają stopień ochrony przed promieniowaniem UVA. Są to m.in. PPD (ang. Persistant Pigmentation Darkening) oraz IDP (ang. Immediate Pigmentation Darkening). Im wyższa ich wartość, tym lepiej chronią przed promieniami.

Żaden filtr przeciwsłoneczny nie chroni w 100% przed negatywnym działaniem promieni słonecznych na skórę. Dlatego zaleca się unikać promieni słonecznych w godzinach, gdy są najintensywniejsze, tj. 10:00-14:00. W poniższej tabeli przestawiono stopień ochrony przed słońcem w zależności od wartości SPF. 

Ochronę przed negatywnym wpływem promieni słonecznych na skórę uzyskuje się przez zastosowanie kosmetyków, które zawierają składniki odbijające wiązki promieni, pochłaniające je lub neutralizujące wolne rodniki. Mechanizm działania ochrony przeciwsłonecznej zależy od rodzaju użytego filtru.  
 

Filtry fizyczne, zwane również mineralnymi lub lustrzanymi, działają na zasadzie odbijania promieni UVB, aby te nie dotarły do komórek skóry. Do tej grupy należą głownie pigmenty, które tworzą na powierzchni naskórka cienką warstwę, przez którą nie przenikają promienie UV. Te filtry nie wnikają do warstw skóry, dzięki czemu są polecane dla dzieci oraz osób z wrażliwą i skłonną do alergii skórą.

Najczęściej spotykane filtry fizyczne to tlenek tytanu i tlenek cynku. Niektóre preparaty mogą być wzbogacone o tlenek żelaza, który dodatkowo wspomaga ochronę przed promieniowaniem UVA. 
 

Ten rodzaj filtrów przeciwsłonecznych działa ochronnie poprzez pochłonięcie energii wiązek promieniowania. Odpowiedzialna za to jest grupa karboksylowa, która jest elementem związku chemicznego. Filtry chemiczne wnikają w wierzchnie warstwy naskórka i tam tworzą barierę dla promieni UV. Ze względu na silne działanie nie są zalecane u osób z wrażliwą skórą oraz u dzieci.

Przykładowe filtry chemiczne to kwas paraaminobenzoesowy (PABA), oxybenzon, salicylany oraz pochodne kwasu cynamonowego. 
 

Aby właściwie zaaplikować krem z filtrem należy pamiętać o kilku zasadach. Wybierając kosmetyk warto sięgać po produkty o SPF co najmniej 30.

Preparat powinien być zastosowany w odpowiedniej ilości. Warto posługiwać się wówczas jednostką opuszki palca (ang. Finger Tips Unit, FTU), która określa ilość kremu nałożoną od koniuszka palca wskazującego do jego pierwszego zgięcia. Aby uzyskać odpowiednią ochronę przed UV powinno się zastosować po min. 2 FTU kremu z filtrem na: twarz i szyję, każde ramię, każdą połowę pleców, klatkę piersiową, brzuch, każde udo, każdą łydkę i stopę. W tym przypadku stosujemy zasadę – im więcej, tym lepiej.

Krem z filtrem należy użyć na 15-30 minut przed wyjściem na zewnątrz, aby mógł się odpowiednio wchłonąć. Po 2-3 godzinach lub po kąpieli wodnej kosmetyk należy nałożyć ponownie, znowu w odpowiedniej ilości. Zasada ta dotyczy również kremów z filtrem, które deklarują wodoodporność.

Należy również pamiętać, że faktory ochrony przeciwsłonecznej nie sumują się i powinno się je reaplikować w taki sam sposób.

Skład preparatów przeciwsłonecznych do stosowania na twarz różni się od tych do stosowania na całe ciało. Dlatego kremy do twarzy można stosować na całe ciało, lecz nigdy odwrotnie. 
 

W niektórych sytuacjach nawet po zastosowaniu kremu z filtrem nie jest osiągana odpowiednia ochrona przeciwsłoneczna. Kiedy może do tego dojść?

Po zastosowaniu kremu z zeszłego sezonu wakacyjnego – producenci kosmetyków zawsze podają czas ważności produktu po otwarciu. Substancja fotoochronna po tym czasie może ulec utlenieniu i stracić swoje właściwości.

Gdy zostanie użyta niewystarczająca ilość produktu – aby temu zapobiec warto wykorzystać zasadę 2 FTU.

W sytuacji, gdy krem nie jest aplikowany ponownie podczas ekspozycji na słońce. 

Bibliografia:

• Stanisz, B. (2009). Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV. Farm. Pol, 65(5), 363-368.
• Krzyżostan, M. (2018). Ochrona przeciwsłoneczna. Fakty i mity na temat działania filtrów słonecznych, Cosmetic Reporter, 63-64.
• Tuszyński, P. K. (2021). Problemy dermatologiczne (Wydanie II). Wydawnictwo Farmaceutyczne.