Czym jest dieta ketogeniczna i jakie daje efekty?

Dieta ketogeniczna polega na bardzo niskim spożyciu cukrów, wysokim tłuszczów i adekwatnym do zapotrzebowania spożyciu białka. Duże ograniczenie węglowodanów sprawia, że w organizmie dochodzi do wzmożonej produkcji ciał ketonowych, które stają się dodatkowym (poza glukozą) źródłem energii. Ten stan metaboliczny określany jest ketozą żywieniową. Dietę ketogenną od przeszło stu lat wykorzystuje się w leczeniu padaczki lekoopornej. Nowe badania wykazują, że stosowanie diety keto jest też związane z dodatkowymi benefitami dla zdrowia. 

W dietach niskowęglowodanowych redukuje się spożycie cukrów na rzecz białka i tłuszczów. W literaturze przedmiotu nie ma powszechnie przyjętej klasyfikacji tego typu diet z podziałem na poszczególne makroskładniki. Dietą ketogenną nazywany jest sposób odżywiania, w którym spożycie węglowodanów obniżono do tego stopnia, że w organizmie dochodzi do wzmożonej produkcji ciał ketonowych. Na ogół oznacza to redukcję cukrów do 10% wartości energetycznej diety. W praktyce dzienny jadłospis diety keto, zawierający 2000 kcal, powinien składać się z nie więcej niż 50 g węglowodanów (a na początku stosowania diety – z nie więcej niż 20 g). 

Przepisy keto uwzględniają posiłki złożone głównie z produktów, takich jak:
   • chude mięso, ryby, drób, sery, jajka;
   • masło, boczek, bekon, majonez, oleje, oliwa z oliwek;
   • owoce i warzywa nieskrobiowe;
   • śmietana.

Wyróżnia się cztery główne rodzaje diety ketogenicznej – klasyczną 4:1, MCT (ang. medium chain triglycerides), zmodyfikowaną dietę Atkinsa i dietę o niskim indeksie glikemicznym. O ile klasyczna dieta ketogenna może uchodzić za monotonną, trudną do przestrzegania i nieatrakcyjną smakowo, to jej modyfikacje są mniej restrykcyjne i pozwalają na większy wybór produktów spożywczych. 

Dieta ketogenna służy do leczenia padaczki lekoopornej u dzieci i dorosłych. Ponadto wykorzystuje się ją w terapii wrodzonych wad metabolicznych, takich jak np. zespół niedoboru transportera glukozy 1 i deficyt dehydrogenazy pirogronianowej. W obszarze zainteresowania naukowców jest też zastosowanie diety keto m.in. w leczeniu otyłości, cukrzycy typu 2., zespołu policystycznych jajników oraz wspomagająco w terapii niektórych nowotworów i chorób neurologicznych. Jednak kwestie te wymagają dalszych badań. 

Poza przyczynianiem się do zmniejszenia liczby lub ustąpienia napadów padaczki lekoopornej dieta keto okazała się skuteczna w redukcji masy ciała. Odpowiedzialne za to mechanizmy nie zostały do końca poznane. Za istotny uważa się m.in. fakt, że stosowanie diety ketogenicznej jest związane ze zmniejszeniem apetytu. Oprócz redukcji nadwagi i otyłości dieta keto powoduje ograniczenie innych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, w tym hiperglikemii, hiperlipidemii, hipercholesterolemii czy nadciśnienia tętniczego.

Dietę ketogeniczną powinno się rozpoczynać po wykluczeniu przeciwwskazań i prowadzić pod nadzorem specjalisty. Wymaga ona ścisłego przestrzegania (co jest kluczowe w przypadku osób cierpiących na napady padaczki lekoopornej) i wiąże się z efektami ubocznymi. W początkowym okresie stosowania diety keto nierzadko pojawiają się nudności, wymioty czy zaparcia. Są one spowodowane nadmierną ilością spożywanych tłuszczów. 

Do efektów ubocznych diety ketogennej, które mogą wystąpić w dłuższej perspektywie, zaliczane są:

• wzrost stężenia „złego” cholesterolu LDL;
• niedobory witamin i związków mineralnych;
• redukcja apetytu (o ile w przypadku leczenia otyłości wpływa ona na skuteczność diety, to u osób z nowotworami i chorobami neurodegeneracyjnymi nie jest pożądana);
• zmniejszenie gęstości mineralnej kości;
• negatywny wpływ na funkcjonowanie nerek (w związku z możliwym wzrostem spożycia białka). 

W podsumowaniu warto zaznaczyć, że naukowa dyskusja o zasadności zalecania diety ketogenicznej w redukcji masy ciała pozostaje otwarta. Brakuje bowiem danych na temat skutków ubocznych po długotrwałym stosowaniu tego sposobu żywienia.

Bibliografia:
   1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499830/ (dostęp 28.04.2023) 
   2. https://postepybiochemii.ptbioch.edu.pl/index.php/PB/article/view/342 (dostęp 28.04.2023)
   3. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/183608,dieta-ketogenna-w-leczeniu-padaczki-lekoopornej (dostęp 28.04.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka