Małgorzata Skoczylas-Kouyoumdjian
Opublikowano: 7.08.2023
Dieta FODMAP polega na wykluczeniu pokarmów z dużą zawartością fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli i zastąpieniu ich produktami ubogimi w te związki. Taki sposób odżywania może być zalecany osobom, u których spożywanie FODMAP wywołuje lub nasila objawy żołądkowo-jelitowe, np. skurcze, wzdęcia czy biegunki. Dietę o niskiej zawartości FODMAP stosuje się przez określony czas. Po jej zakończeniu większość osób może powrócić do normalnego sposobu odżywiania, wykluczającego jedynie pojedyncze produkty bogate w FODMAP.
FODMAP słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Dlatego powodują wzrost ciśnienia osmotycznego w jelicie i nadmierną sekrecję płynów. Ponadto ulegają fermentacji, co skutkuje zwiększeniem wytwarzania gazów w jelitach. W konsekwencji ściany jelita się rozszerzają. Prowadzi to do dyskomfortu, wzdęć czy bólu brzucha.
Usunięcie produktów bogatych w FODMAP z jadłospisu zmniejsza objawy zespołu jelita drażliwego i celiakii. Dieta low FODMAP może również odgrywać rolę w łagodzeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych w nieswoistych zapaleniach jelit, zapaleniu uchyłków i fibromialgii. Istnieją również badania potwierdzające jej korzystny wpływ w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Do FODMAP należą związki, takie jak:
• fruktany (oligosacharydy): są obecne m.in. w produktach pszennych i żytnich, cebuli, czosnku czy karczochach;
• galaktooligosacharydy: występują zwłaszcza w nasionach roślin strączkowych;
• laktoza (disacharyd): jest zawarta głównie w produktach mlecznych;
• fruktoza (monosacharyd): znajduje się przede wszystkim w miodzie, owocach oraz w słodyczach (w formie syropu glukozowo-fruktozowego);
• poliole (alkohole cukrowe): należą do nich m.in. ksylitol, sorbitol, erytrytol i mannitol.
Dieta niskofodmapowa przebiega w trzech etapach. Są to:
• faza eliminacji: na tym etapie należy wykluczyć z jadłospisu produkty o dużej zawartości FODMAP i zastąpić je pokarmami ubogimi w te związki. Ta faza diety trwa 2-6 tygodni;
• faza reintrodukcji: w tym czasie, przez 8-12 tygodni, trzeba ponownie stopniowo wprowadzać do jadłospisu pokarmy bogate w FODMAP – najlepiej jeden produkt co trzy dni. Należy również monitorować i zapisywać swoje samopoczucie po włączeniu tych pokarmów;
• faza personalizacji: ten etap polega na stworzeniu indywidualnej diety do stosowania przez dłuższy czas, z jak najmniejszą liczbą ograniczeń. W tym celu należy włączyć do jadłospisu wszystkie pokarmy, które u danej osoby nie powodują objawów żołądkowo-jelitowych. Produkty wywołujące dolegliwości można ponownie dodawać do diety w niewielkich ilościach, celem sprawdzenia, czy tolerancja na nie się nie zmieniła.
W diecie low FODMAP niewskazane jest jedzenie produktów bogatych w fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole. Osoby stosujące omawiany sposób odżywania powinny się więc powstrzymać od spożywania mleka, jogurtów, śmietany, pieczywa oraz innych pokarmów z pszenicy i żyta, niektórych owoców i warzyw (m.in. jabłek, gruszek, cebuli, czosnku, buraków ćwikłowych, kapusty, porów, grzybów, nasion roślin strączkowych), produktów z syropem glukozowo-fruktozowym czy większości słodzików.
Na diecie FODMAP można natomiast jeść produkty ubogie w fermentujące cukry proste i poliole. Zaliczamy do nich część warzyw i owoców (np. marchew, sałatę, ogórki, pomidory, cytrusy), masło, żółty ser, ryby, mięso i produkty bezglutenowe oraz na bazie owsa, orkiszu, prosa, gryki czy ryżu. Powyższa lista nie jest wyczerpująca, ale daje wyobrażenie o zakresie ograniczeń.
Dieta low FODMAP bywa trudna do wdrożenia i stosowania. Jako dieta eliminacyjna, zakładająca wykluczenie wielu produktów, może skutkować mało urozmaiconym jadłospisem i niedoborami pokarmowymi. Ten sposób odżywania wiąże się ze zmniejszeniem podaży wapnia. Ponadto omawiana dieta jest uboga w błonnik. Może się też przyczynić do deficytów żelaza, witamin D oraz B i naturalnych antyoksydantów. Dlatego dietę o małej zawartości FODMAP należy prowadzić pod kontrolą dietetyka.
| Rodzaj żywności | Duża zawartość FODMAP | Mała zwartość FODMAP |
| Warzywa | czosnek, cebula, karczochy, brukselka, brokuły, zielony groszek, buraki ćwikłowe, szparagi, kapusta, awokado, kalafior, pory, patisony, koper włoski, grzyby | marchew, dynia, seler, papryka, bataty, pomidory, ogórki, kapusta chińska, kukurydza, sałata, kabaczek, kiełki bambusa, szczypior, bakłażan |
| Owoce | jabłka, gruszki, nektarynki, mango, morele, brzoskwinie, śliwki, arbuzy, owoce suszone, owoce z puszki | jagody, pomarańcze, grejpfruty, cytryny, mandarynki, winogrona, ananasy, kiwi, truskawki, banany |
| Mleko i produkty mleczne | jogurty, maślanka, śmietana, mleko skondensowane, mleko (krowie, kozie, owcze), twaróg, mascarpone, ricotta | masło, ser żółty, ser brie, ser camembert |
| Produkty zbożowe | produkty pszenne, żyto | produkty bezglutenowe, płatki ryżowe, amarantus, komosa ryżowa, mąka orkiszowa i jej przetwory, mąka owsiana i jej przetwory |
| Białko | nasiona roślin strączkowych: fasoli, soczewicy, soi, ciecierzycy | ryby, tofu, mięso |
| Nasiona i orzechy | pistacje, orzechy nerkowca | mała garść: migdały, orzechy włoskie, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzechy makadamia, pestki dyni, nasiona słonecznika, ziarna sezamu |
| Inne | miód, napój sojowy, syrop z agawy, syrop glukozowo-fruktozowy, słodziki – sorbitol, mannitol, ksylitol, maltitol | napój migdałowy, napój ryżowy, syrop klonowy, cukier kryształ, aspartam, stewia |
Bibliografia:
1. E. Lange, D. Włodarek (red.), Współczesna dietoterapia, Warszawa 2023, s. 223-224
2. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego (dostęp 28.07.2023)
3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.12. (dostęp 28.07.2023)
4. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-fodmap-zasady-i-zastosowanie/ (dostęp 28.07.2023)
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562224/ (dostęp 28.07.2023)
Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.
redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka
Dieta ketogeniczna to dieta o bardzo niskiej zawartości węglowodanów (cukrów) i wysokiej zawartości tłuszczów. Ten sposób odżywiania prowadzi do stanu tzw. ketozy żywieniowej, w którym dodatkowym źródłem energii dla komórek stają się ciała ketonowe. Dieta ketogenna początkowo wykorzystywana była w leczeniu padaczki lekoopornej. Obecnie jednak przyczynia się też do szybkiej utraty wagi i zapewnia inne korzyści zdrowotne. Sprawdź, jak działa dieta ketogeniczna i na czym opiera się jej jadłospis.
Podróże do krajów basenu Morza Śródziemnego są bardzo popularne ze względu na przepiękne widoki, krystaliczną wodę, bogatą kulturę oraz niezwykłą historię. W trakcie swoich wymarzonych wakacji warto także zwrócić uwagę na dietę śródziemnomorską, która stanowi jeden z najlepiej poznanych i przebadanych wzorców żywieniowych. Na uwagę zasługuje fakt, że dietę wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ponieważ uważana jest za bardzo ważny element kultury i tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Dlatego podczas wakacyjnych podróży w rejony Morza Śródziemnego warto zwrócić uwagę na dietę mieszkańców i po powrocie wprowadzić niektóre zdrowe nawyki żywieniowe do swojego codziennego menu.
