Małgorzata Skoczylas-Kouyoumdjian
Opublikowano: 7.08.2023
Dieta FODMAP polega na wykluczeniu pokarmów z dużą zawartością fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli i zastąpieniu ich produktami ubogimi w te związki. Taki sposób odżywania może być zalecany osobom, u których spożywanie FODMAP wywołuje lub nasila objawy żołądkowo-jelitowe, np. skurcze, wzdęcia czy biegunki. Dietę o niskiej zawartości FODMAP stosuje się przez określony czas. Po jej zakończeniu większość osób może powrócić do normalnego sposobu odżywiania, wykluczającego jedynie pojedyncze produkty bogate w FODMAP.
FODMAP słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Dlatego powodują wzrost ciśnienia osmotycznego w jelicie i nadmierną sekrecję płynów. Ponadto ulegają fermentacji, co skutkuje zwiększeniem wytwarzania gazów w jelitach. W konsekwencji ściany jelita się rozszerzają. Prowadzi to do dyskomfortu, wzdęć czy bólu brzucha.
Usunięcie produktów bogatych w FODMAP z jadłospisu zmniejsza objawy zespołu jelita drażliwego i celiakii. Dieta low FODMAP może również odgrywać rolę w łagodzeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych w nieswoistych zapaleniach jelit, zapaleniu uchyłków i fibromialgii. Istnieją również badania potwierdzające jej korzystny wpływ w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Do FODMAP należą związki, takie jak:
• fruktany (oligosacharydy): są obecne m.in. w produktach pszennych i żytnich, cebuli, czosnku czy karczochach;
• galaktooligosacharydy: występują zwłaszcza w nasionach roślin strączkowych;
• laktoza (disacharyd): jest zawarta głównie w produktach mlecznych;
• fruktoza (monosacharyd): znajduje się przede wszystkim w miodzie, owocach oraz w słodyczach (w formie syropu glukozowo-fruktozowego);
• poliole (alkohole cukrowe): należą do nich m.in. ksylitol, sorbitol, erytrytol i mannitol.
Dieta niskofodmapowa przebiega w trzech etapach. Są to:
• faza eliminacji: na tym etapie należy wykluczyć z jadłospisu produkty o dużej zawartości FODMAP i zastąpić je pokarmami ubogimi w te związki. Ta faza diety trwa 2-6 tygodni;
• faza reintrodukcji: w tym czasie, przez 8-12 tygodni, trzeba ponownie stopniowo wprowadzać do jadłospisu pokarmy bogate w FODMAP – najlepiej jeden produkt co trzy dni. Należy również monitorować i zapisywać swoje samopoczucie po włączeniu tych pokarmów;
• faza personalizacji: ten etap polega na stworzeniu indywidualnej diety do stosowania przez dłuższy czas, z jak najmniejszą liczbą ograniczeń. W tym celu należy włączyć do jadłospisu wszystkie pokarmy, które u danej osoby nie powodują objawów żołądkowo-jelitowych. Produkty wywołujące dolegliwości można ponownie dodawać do diety w niewielkich ilościach, celem sprawdzenia, czy tolerancja na nie się nie zmieniła.
W diecie low FODMAP niewskazane jest jedzenie produktów bogatych w fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole. Osoby stosujące omawiany sposób odżywania powinny się więc powstrzymać od spożywania mleka, jogurtów, śmietany, pieczywa oraz innych pokarmów z pszenicy i żyta, niektórych owoców i warzyw (m.in. jabłek, gruszek, cebuli, czosnku, buraków ćwikłowych, kapusty, porów, grzybów, nasion roślin strączkowych), produktów z syropem glukozowo-fruktozowym czy większości słodzików.
Na diecie FODMAP można natomiast jeść produkty ubogie w fermentujące cukry proste i poliole. Zaliczamy do nich część warzyw i owoców (np. marchew, sałatę, ogórki, pomidory, cytrusy), masło, żółty ser, ryby, mięso i produkty bezglutenowe oraz na bazie owsa, orkiszu, prosa, gryki czy ryżu. Powyższa lista nie jest wyczerpująca, ale daje wyobrażenie o zakresie ograniczeń.
Dieta low FODMAP bywa trudna do wdrożenia i stosowania. Jako dieta eliminacyjna, zakładająca wykluczenie wielu produktów, może skutkować mało urozmaiconym jadłospisem i niedoborami pokarmowymi. Ten sposób odżywania wiąże się ze zmniejszeniem podaży wapnia. Ponadto omawiana dieta jest uboga w błonnik. Może się też przyczynić do deficytów żelaza, witamin D oraz B i naturalnych antyoksydantów. Dlatego dietę o małej zawartości FODMAP należy prowadzić pod kontrolą dietetyka.
| Rodzaj żywności | Duża zawartość FODMAP | Mała zwartość FODMAP |
| Warzywa | czosnek, cebula, karczochy, brukselka, brokuły, zielony groszek, buraki ćwikłowe, szparagi, kapusta, awokado, kalafior, pory, patisony, koper włoski, grzyby | marchew, dynia, seler, papryka, bataty, pomidory, ogórki, kapusta chińska, kukurydza, sałata, kabaczek, kiełki bambusa, szczypior, bakłażan |
| Owoce | jabłka, gruszki, nektarynki, mango, morele, brzoskwinie, śliwki, arbuzy, owoce suszone, owoce z puszki | jagody, pomarańcze, grejpfruty, cytryny, mandarynki, winogrona, ananasy, kiwi, truskawki, banany |
| Mleko i produkty mleczne | jogurty, maślanka, śmietana, mleko skondensowane, mleko (krowie, kozie, owcze), twaróg, mascarpone, ricotta | masło, ser żółty, ser brie, ser camembert |
| Produkty zbożowe | produkty pszenne, żyto | produkty bezglutenowe, płatki ryżowe, amarantus, komosa ryżowa, mąka orkiszowa i jej przetwory, mąka owsiana i jej przetwory |
| Białko | nasiona roślin strączkowych: fasoli, soczewicy, soi, ciecierzycy | ryby, tofu, mięso |
| Nasiona i orzechy | pistacje, orzechy nerkowca | mała garść: migdały, orzechy włoskie, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzechy makadamia, pestki dyni, nasiona słonecznika, ziarna sezamu |
| Inne | miód, napój sojowy, syrop z agawy, syrop glukozowo-fruktozowy, słodziki – sorbitol, mannitol, ksylitol, maltitol | napój migdałowy, napój ryżowy, syrop klonowy, cukier kryształ, aspartam, stewia |
Bibliografia:
1. E. Lange, D. Włodarek (red.), Współczesna dietoterapia, Warszawa 2023, s. 223-224
2. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego (dostęp 28.07.2023)
3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.12. (dostęp 28.07.2023)
4. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-fodmap-zasady-i-zastosowanie/ (dostęp 28.07.2023)
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562224/ (dostęp 28.07.2023)
Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.
redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka
Dieta ketogeniczna to dieta o bardzo niskiej zawartości węglowodanów (cukrów) i wysokiej zawartości tłuszczów. Ten sposób odżywiania prowadzi do stanu tzw. ketozy żywieniowej, w którym dodatkowym źródłem energii dla komórek stają się ciała ketonowe. Dieta ketogenna początkowo wykorzystywana była w leczeniu padaczki lekoopornej. Obecnie jednak przyczynia się też do szybkiej utraty wagi i zapewnia inne korzyści zdrowotne. Sprawdź, jak działa dieta ketogeniczna i na czym opiera się jej jadłospis.
Podróże do krajów basenu Morza Śródziemnego są bardzo popularne ze względu na przepiękne widoki, krystaliczną wodę, bogatą kulturę oraz niezwykłą historię. W trakcie swoich wymarzonych wakacji warto także zwrócić uwagę na dietę śródziemnomorską, która stanowi jeden z najlepiej poznanych i przebadanych wzorców żywieniowych. Na uwagę zasługuje fakt, że dietę wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ponieważ uważana jest za bardzo ważny element kultury i tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Dlatego podczas wakacyjnych podróży w rejony Morza Śródziemnego warto zwrócić uwagę na dietę mieszkańców i po powrocie wprowadzić niektóre zdrowe nawyki żywieniowe do swojego codziennego menu.
Dieta DASH (ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension) jest stosowana w profilaktyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego krwi – czynnika ryzyka chorób układu krążenia, niewydolności nerek i otępienia. Ten plan żywieniowy obfituje w warzywa i owoce oraz w niskotłuszczowy nabiał, dzięki czemu jest bogaty w potas, magnez, wapń i błonnik pokarmowy. Do jego ważnych zasad należy też zmniejszenie spożycia sodu. Sprawdź, czym jeszcze wyróżnia się dieta DASH i jakie daje efekty.
W dzisiejszych czasach wiele osób boryka się z chorobami cywilizacyjnymi, takimi jak otyłość, cukrzyca typu 2, choroby serca oraz nowotwory. Z tego powodu promowanie zdrowych diet staje się jedną z najbardziej opłacalnych strategii zapobiegania tym schorzeniom. Wielu naukowców uważa, że większość chorób przewlekłych jest wynikiem rozwoju cywilizacji i braku aktywności fizycznej. Dlatego też coraz większą popularność zyskuje dieta paleolityczna, znana również jako dieta paleo. Stosując się do mądrości, że lepiej zapobiegać niż leczyć, powinniśmy skupić się na zdrowym stylu życia, aby uniknąć w przyszłości poważnych problemów zdrowotnych.
Dieta SIRT (ang. the SirtFood Diet) jest planem żywieniowym bogatym w produkty roślinne, które mają zdolność do aktywowania sirtuin. Sirtuiny to białka uczestniczące w reakcjach chemicznych ważnych dla zdrowia i dobrostanu ludzkiego organizmu. Jadłospis oparty na produktach sirtuinowych znany jest również jako dieta Adele, bo to właśnie dzięki niemu piosenkarka schudła kilkadziesiąt kilogramów. Dieta sirtuinowa została opracowana przez Aidana Gogginsa i Glena Mattena z Uniwersytetu Surrey w Wielkiej Brytanii. Sprawdź, dlaczego sirtuiny są ważne dla organizmu i co jeść na diecie SIRT.