Szczepienie przeciw grypie — co warto wiedzieć?

Grypa to ostra choroba układu oddechowego, spowodowana przez infekcję wirusem grypy. 
Wyróżniamy trzy jego typy:
   • typ A – najbardziej niebezpieczny rodzaj wirusa grypy, odpowiada za większość sezonowych infekcji, ma potencjał pandemiczny,
   • typ B – także stanowi dużą część zakażeń sezonowych, jednak nie ma potencjału do tworzenia epidemii,
   • typ C – rzadko wywołuje infekcje u ludzi.

Charakterystyczne objawy grypy to gorączka, dreszcze, bóle głowy i mięśni, zmęczenie i czasem suchy kaszel. Choroba jest przenoszona drogą kropelkową, rozwija się w 1-2 dni i może się utrzymywać średnio przez 7-10 dni. Według danych epidemiologicznych w sezonie 2021/22 na grypę zachorowało 3 891 457 osób w Polsce.

Sama grypa nie jest zagrożeniem dla zdrowia, jednak chorobie mogą towarzyszyć niebezpieczne powikłania. 

Powikłania grypy to m.in.:
   • bakteryjne zapalenie górnych i dolnych dróg oddechowych,
   • zapalenie mięśnia sercowego,
   • wzrost ryzyka wystąpienia udaru i zawału,
   • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
   • u kobiet w ciąży – przedwczesny poród, 
   • pogorszenie chorób przewlekłych (astmy, POChP, niewydolności krążenia).

Istnieje kilka rodzajów szczepionek przeciwko grypie dopuszczonych do obrotu na całym świecie. W Polsce dostępne są szczepionki w postaci inaktywowanych cząstek wirusa grypy (typu split) lub białek powierzchniowych wirusa (typu subunit) oraz żywa szczepionka donosowa.

Dostępne szczepionki są czterowalentne, co oznacza, że zawierają w sobie antygeny czterech różnych typów wirusa grypy. Dzięki temu uzyskujemy szerokie spektrum działania przeciwko infekcjom. Szczepienie można podać drogą iniekcji podskórnej lub domięśniowo już od 6. miesiąca życia. Natomiast żywą szczepionkę donosową można stosować zarówno u dzieci od 2. roku życia, jak i u dorosłych. W przypadku dzieci do 9. roku życia zaleca się zastosowanie podwójnej dawki szczepienia, zachowując przynajmniej 4-tygodniowy odstęp między nimi.

Szczepionki przeciwko grypie są bezpieczne i cechują się niską liczbą rejestrowanych działań niepożądanych, czyli tzw. odczynów poszczepiennych. Obejmują one m.in. ból głowy i mięśni, lekki wzrost temperatury ciała, uczucie rozbicia. Ustępują one zazwyczaj do kilku dni po szczepieniu.

Wirus grypy mutuje i zmienia swój skład genowy, w wyniku czego co roku przed sezonem grypowym warto zaszczepić się najnowszym wariantem szczepionki. Dodatkowo regularne szczepienia na grypę pobudzają układ odpornościowy, co ma szczególne znaczenie u osób z grup zwiększonego ryzyka.

Szczepienie przeciwko grypie, poza zmniejszeniem ryzyka infekcji, znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia powikłań grypowych.

Co roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydaje rekomendacje odnośnie do składu szczepionek i metod ich pozyskiwania. W oparciu o nie producenci tworzą nowe warianty działające na aktualne szczepy wirusa grypy.

Sezon grypowy w Polsce trwa od października do maja, a jego szczyt przypada na okres styczeń-marzec. Specjaliści zalecają zaszczepienie się przed największym skokiem infekcji, czyli do listopada/grudnia. Wówczas szczepionka ma największą szansę na zapobieganie infekcji. Jednak nawet po upływie tego okresu dalej warto się zaszczepić, jeśli jeszcze tego nie zrobiliśmy.

Grupy osób szczególnie zalecanych do szczepienia przeciw grypie, to:
   • kobiety w ciąży,
   • dzieci do 5 roku życia,
   • seniorzy powyżej 65 lat,
   • osoby chorujące przewlekle (np. na cukrzycę, astmę, POChP, niedobory odporności, osoby po transplantacji)
   • osoby pracujące w ochronie zdrowia.

Szczepienia dla osób z wysokiego ryzyka są zalecane ze względu na zwiększoną szansę wystąpienia u nich poważnych powikłań grypy. Dlatego te grupy osób już we wrześniu powinny skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania recepty na szczepionkę.

Jednak szczepienie przeciw grypie jest zalecane dla każdego. Dzięki temu zwiększa się odporność grupowa na tego wirusa.

Przeciwwskazania do szczepienia przeciwko grypie to:
   • przebyta reakcja anafilaktyczna po wcześniejszym szczepieniu,
   • ostra infekcja,
   • wysoka gorączka.

Szczepienie przeciw grypie zaleca się wszystkim dzieciom po ukończeniu 6. miesiąca życia, o ile nie istnieją przeciwskazania. Ze względu na dwie dostępne formy szczepionki (w postaci wstrzyknięcia lub donosowego aerozolu), można wybrać opcję, która będzie najbardziej dogodna dla dziecka.

Dzieci są grupą szczególnie narażoną na zakażenie się wirusem grypy oraz na wystąpienie takich powikłań jak zapalenie ucha czy płuc. W sezonie 2021/2022 najwięcej infekcji zaobserwowano u dzieci w wieku do 4 lat (ponad 25% wszystkich zachorowań).

W sezonie 2023/24 szczepionki na grypę są dostępne na receptę:
   • bezpłatnie dla dzieci do 18. roku życia,
   • bezpłatnie dla seniorów powyżej 65. roku życia,
   • refundowane 50% dla osób 18-65 lat z dodatkowym wskazaniem do szczepienia.

Samo zaszczepienie w przychodni jest bezpłatne. Dlatego, jeśli należymy do którejkolwiek z grup ryzyka lub po prostu zależy nam na naszym zdrowiu, warto skorzystać z tej możliwości i się zaszczepić.
 

Bibliografia:
   1. “Podsumowanie - Szczepionka przeciw grypie” https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/  (data cytowania: 18.09.2023)
   2. Dymek-Skoczyńska, A., Stanisławska, J., Drozd, E., & Talarska, D. (2012). i wsp. Szczepienia przeciw grypie u osób w wieku podeszłym–czynniki determinujące decyzję pacjentów. Nowiny Lekarskie, 81(1), 21-25.
   3. Blank, P., Falup-Pecurariu, O., Kassianos, G., Kuchar, E., Kyncl, J., Nitsch-Osuch, A., & Van Essen, T. (2016). Szczepienia przeciw grypie: podstawowe fakty dla lekarzy pierwszego kontaktu w Europie Synteza opracowana przez ekspertów europejskich na podstawie zaleceń krajowych i najlepszych praktyk w Wielkiej Brytanii i Holandii. Fundacja Nadzieja dla Zdrowia, Warszawa.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka