Alergia na pyłki i związane z nią reakcje krzyżowe

Podstawową przyczyną alergii na pyłki jest nadmierna reakcja układu immunologicznego na substancje, które u osób nieuczulonych są całkowicie neutralne. W przypadku alergii na pyłki, organizm błędnie identyfikuje białka zawarte w pyłkach jako zagrożenie, co prowadzi do wydzielania przeciwciał IgE. W wyniku kolejnego kontaktu z tym samym alergenem dochodzi do uwolnienia histaminy i innych mediatorów zapalnych, co skutkuje charakterystycznymi objawami alergicznymi.
 

Objawy alergii na pyłki mogą różnić się w zależności od indywidualnej wrażliwości oraz rodzaju alergenu. Typowe symptomy to:

• Katar alergiczny: Wodnista wydzielina z nosa, kichanie, świąd i niedrożność nosa.
• Alergiczne zapalenie spojówek: Świąd, pieczenie, zaczerwienienie i łzawienie oczu.
• Astma pyłkowa: Duszność, świszczący oddech, kaszel i ucisk w klatce piersiowej.
• Reakcje skórne: Wysypki, pokrzywka, świąd skóry.

Ważne jest, aby odróżnić objawy alergii od innych schorzeń, takich jak infekcje wirusowe czy bakteryjne, które mogą mieć podobne symptomy.

Reakcje krzyżowe to zjawisko, w którym przeciwciała IgE skierowane przeciwko jednemu alergenowi reagują również z innymi, strukturalnie podobnymi alergenami. W kontekście alergii na pyłki roślin, reakcje krzyżowe mogą występować pomiędzy alergenami pyłków a białkami zawartymi w niektórych owocach, warzywach i innych roślinach. Zjawisko to jest wynikiem podobieństwa strukturalnego białek, co prowadzi do błędnej identyfikacji przez układ immunologiczny i wystąpienia objawów alergicznych po kontakcie z pokarmem lub innym alergenem.
 

Określamy tym pojęciem alergeny, które występują w środowisku bardzo powszechnie, np. rodzina profilin, CCD czy PR-10. Profiliny, które są obecne w wielu roślinach i mogą być odpowiedzialne za reakcje krzyżowe pomiędzy różnymi alergenami. Zjawisko to jest istotne, ponieważ może prowadzić do nadwrażliwości na różne substancje, nawet jeśli nie były one bezpośrednio związane z pierwotnym alergenem. 
 

Reakcje krzyżowe mogą występować pomiędzy grupami alergenów o podobnej budowie. Przykładowo, osoby uczulone na pyłek brzozy mogą doświadczać reakcji krzyżowych z jabłkami, gruszkami czy orzechami laskowymi. Podobnie, alergia na pyłek traw może prowadzić do reakcji z takimi produktami jak marchew, seler czy pomidor. Ważne jest, aby być świadomym tych zależności, ponieważ unikanie tylko pyłków roślin może nie wystarczyć do kontrolowania objawów alergii. Istotna jest również właściwa diagnostyka, aby we właściwy sposób rozpoznać alergię pierwotną, a nie mylnie rozpoznać reakcję krzyżową.

1. Pyłki drzew:
• Pyłek brzozy:
o Owoce: jabłko, gruszka, morela, wiśnia, czereśnia. 
o Warzywa: marchew, seler.
o Orzechy: orzech laskowy.
o Inne rośliny: seler, marchew.
o Lateks: banan, kiwi, kasztan jadalny, awokado. 
• Pyłek leszczyny:
o Pyłek innych drzew: brzoza, olsza, dąb, grab, buk. 
o Orzechy: orzech laskowy. 
• Pyłek bylicy:
o Warzywa: seler, marchew.
o Inne rośliny: przyprawy, takie jak majeranek, tymianek.

• Pyłek drzew oliwnych:
o Pyłek innych drzew: jesion, ligustr pospolity, bez lilak.

2. Pyłki traw:
• Owoce: melon, arbuz, pomidor.
• Mąka: żyto, pszenica.

3. Pyłki bylicy (ambrozja):
• Warzywa: seler, marchew.
• Inne rośliny: przyprawy, takie jak majeranek, tymianek.

4. Roztocza kurzu domowego:
• Skorupiaki: krewetki, kraby, ostrygi.

5. Lateks:
• Owoce: banan, kiwi, kasztan jadalny, awokado.

Diagnostyka reakcji krzyżowych jest wyzwaniem ze względu na złożoność zjawiska i możliwość współwystępowania różnych alergii. Kluczowym elementem jest szczegółowy wywiad lekarski, który pozwala na zidentyfikowanie potencjalnych alergenów i pokarmów wywołujących objawy. Dodatkowo, testy skórne oraz badania z krwi mogą pomóc w potwierdzeniu reakcji krzyżowych. W niektórych przypadkach zaleca się również testy molekularne, które umożliwiają dokładniejsze określenie, które białka są odpowiedzialne za reakcje alergiczne. Wśród licznych zalet, które można przypisać metodzie testów molekularnych, warto wymienić zdolność do rozróżnienia uczulenia pierwotnego od uczulenia w wyniku reakcji krzyżowej. 
 

Aby potwierdzić alergię na pyłki, konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich testów diagnostycznych. 

Najczęściej stosowane to:
• Testy skórne: Polegają na nałożeniu na skórę niewielkiej ilości alergenu i obserwacji reakcji.
• Testy z krwi: Mierzą poziom swoistych przeciwciał IgE przeciwko konkretnym alergenom.
• Testy molekularne: Umożliwiają identyfikację konkretnych białek odpowiedzialnych za reakcję alergiczną.
 

Ważne jest, aby diagnostykę przeprowadzał doświadczony alergolog, który na podstawie wyników testów oraz wywiadu lekarskiego dobierze odpowiednie leczenie.

Leczenie alergii na pyłki opiera się na trzech głównych filarach:

1. Unikanie kontaktu z alergenem: Ograniczenie przebywania na świeżym powietrzu w okresach wysokiego pylenia, szczególnie w godzinach porannych i wietrznych dniach.
2. Farmakoterapia: Stosowanie leków przeciwhistaminowych, kortykosteroidów w postaci donosowej lub doustnej oraz leków przeciwleukotrienowych.
3. Immunoterapia swoista (odczulanie): Polega na stopniowym wprowadzaniu alergenu w kontrolowanych dawkach, co ma na celu zmniejszenie reaktywności układu immunologicznego.

Źródła:
1. Wawrzeńczyk, Z. Bartuzi, Zespoły kliniczne alergii krzyżowej. Alergia Astma Immunologia. 2018; 23(2): 64-66.
2. Samoliński, Korzyści jakie przynosi diagnostyka molekularna w rozpoznawaniu i leczeniu alergii. Alergia. 2019; 1: 33-40.
3. https://strefaalergii.pl/trendy/jreakcje-krzyzowe-a-alergia-jak-diagnozowac/
4. https://strefaalergii.pl/rok/pylki-traw-i-reakcje-krzyzowe/
5. Sybilski, Alergia krzyżowa. Medycyna po dyplomie. 2017; 4: 49-58.
6. https://hamilton.com.pl/reakcje-krzyzowe-co-warto-wiedziec/
7. https://www.odetchnijspokojnie.pl/reakcje-krzyzowe-pomiedzy-alergenami/