Cukrzyca ciążowa – wszystko, co musisz wiedzieć

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji glukozy, które ujawnia się podczas ciąży. Najczęściej spotyka się ją u kobiet, które przed ciążą doświadczyły insulinooporności lub innych zaburzeń gospodarki cukrowej. W Polsce problem ten dotyka od 3% do 12% ciężarnych kobiet.
U kobiet w ciąży cukrzyca objawia się podobnie jak u każdej innej osoby. Z powodu niewystarczającej ilości insuliny lub reakcji na ten hormon, zwiększa się stężenie glukozy we krwi. Ten stan to tzw. hiperglikemia. Objawia się ona sennością, ciągłym zmęczeniem, częstym oddawaniem moczu, dużym pragnieniem oraz zwiększonym ryzykiem infekcji układu moczowo-płciowego. Niestety często są one bagatelizowane i uznawane za objawy związane z ciążą. 

Czynniki zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej:
   • ciąża u kobiety powyżej 35. roku życia,
   • wielorództwo, 
   • nadciśnienie tętnicze,
   • cukrzyca typu 2 w wywiadzie rodzinnym,
   • otyłość lub nadwaga,
   • palenie papierosów,
   • zespół policystycznych jajników (PCOS),
   • przebycie cukrzycy we wcześniejszej ciąży.

Zwiększone stężenie glukozy we krwi przyszłej mamy nie jest obojętne dla rozwijającego się płodu. Glukoza przenika przez łożysko do krwi dziecka. Powoduje to nadprodukcję insuliny i nadmierne rozwinięcie komórek trzustki. Zwiększony poziom insuliny w konsekwencji prowadzi do nadmiernego przyrostu masy ciała płodu i jego niedojrzałości. U kobiet z hiperglikemią częściej występują różne powikłania ciąży, wymagające cesarskiego cięcia, dalszej hospitalizacji, a także wystąpienie wad płodowych u dziecka.
 

Diagnostyka cukrzycy ciążowej standardowo opiera się na wykonaniu badania glukozy na czczo podczas pierwszej wizyty położniczej. Następnie, jeśli ten pomiar wyjdzie prawidłowo,  pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży wykonuje się test doustnego obciążenia glukozą (OGTT), nazywany także krzywą cukrową. Polega na oznaczeniu glukozy we krwi pobranej na czczo, następnie godzinę i dwie godziny po spożyciu roztworu 75 g glukozy.

U kobiet z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy w ciąży test OGTT wykonuje się już na pierwszej wizycie położniczej. 

Cukrzycę ciążową rozpoznaje się przy wyniku:
   • glikemii na czczo ≥ 126 mg/dL 
   • glikemii po 120 minutach podczas badania OGTT ≥ 200 mg/dL
   • glikemii przygodnej ≥ 200 mg/dL z towarzyszącymi objawami hiperglikemii.

Innym parametrem oceniającym stopień rozwinięcia cukrzycy, także u kobiet ciężarnych, jest stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Nie powinno ono przekraczać 6,1%. Im wyższy poziom Hb1Ac, tym częściej zdarza się hiperglikemia, która prowadzi do utrudnienia przebiegu ciąży i porodu. U kobiet w ciąży ze stwierdzoną cukrzycą zaleca się badanie tego czynnika co 6 tygodni.

Zdiagnozowana cukrzyca ciążowa na początku jest leczona przez zmianę stylu życia. Zaleca się wówczas dietę obniżającą stężenie glukozy we krwi, czyli tzw. dietę o niskim indeksie glikemicznym. Jeśli nie ma do tego przeciwwskazań, warto, aby ciężarna wdrożyła łagodną aktywność fizyczną, np. spacery lub lekkie ćwiczenia.

Jeśli pomimo zmian w odżywianiu i aktywności fizycznej stężenie glukozy po posiłku utrzymuje się powyżej 150 mg/dL przez tydzień, to lekarz może zalecić leczenie przeciwcukrzycowe. U kobiet ciężarnych bezpieczną terapią jest stosowanie insuliny. Jest ona zalecana u 10-40% kobiet z cukrzycą ciążową. Wówczas zaleca się pomiar glikemii co najmniej 4 razy dziennie. Glukoza powinna być utrzymana na poziomie 60-90 mg/dL na czczo i maksymalnie 120 mg/dL po posiłku.

Zazwyczaj u ciężarnych stosuje się iniekcje insuliny krótkodziałającej przed posiłkami i kilka dawek insuliny długodziałającej na noc.

Kobieta w ciąży powinna zostać poinformowana o prawidłowym sposobie podawania insuliny. Iniekcje powinny być wykonywane w udo, ramię, między łopatki lub w brzuch. Pomimo ciążowego brzucha można bezpiecznie wprowadzić igłę w fałd brzuszny. Przed iniekcją należy ustawić liczbę jednostek insuliny według wytycznych lekarza w zależności od spożytego posiłku. Każdorazowo powinno się zmieniać miejsce iniekcji.

Nie można w 100% zapobiec wystąpienia cukrzycy u kobiety w ciąży. Natomiast można zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia poprzez:
   • wprowadzenie zdrowej diety, co zmniejsza masę ciała przyszłej mamy, poprawiając jej metabolizm węglowodanów,
   • łagodną aktywność fizyczną, o ile nie jest to przeciwwskazane,
   • unikanie stresowych sytuacji,
   • porzucenie nałogu palenia papierosów.

Bibliografia:
https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-u-kobiet-w-ciazy [dostęp: 25.03.2024 r.]
Grzelak, T. , Janicka, E., Kramkowska, M., Walczak, M. , & Czyżewska, K. (2013). Cukrzyca ciążowa–skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii. Now Lek, 82(8), 163-9.
Rembiesa-Jarosińska, E., & Kowalska, M. (2019). Cukrzyca ciążowa–epidemiologia i możliwości kontroli czynników ryzyka. Hygeia, 54(1), 1-5.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka