Mity i fakty – jak bezpiecznie usunąć kleszcza?

Choroby przenoszone przez kleszcze, czyli tzw. choroby odkleszczowe, to choroby zakaźne, które są przenoszone na człowieka poprzez ukąszenie. Bakterie, wirusy i pierwotniaki chorobotwórcze są obecne w ślinie tego pajęczaka, która zostaje przekazana po ugryzieniu.

Choroby odkleszczowe spotykane w Polsce to:

• Borelioza,
• Kleszczowe zapalenie mózgu,
• Gorączka Q,
• Tularemia,
• Babeszjoza,
• Riketsjozy,
• Gorączka plamista.

Ryzyko przeniesienia choroby z kleszcza na człowieka wzrasta wraz z upływem czasu od ukąszenia do usunięcia. Dlatego tak istotne jest, aby usunąć kleszcza jak najszybciej po jego zauważeniu. Szansa zachorowania na boreliozę po ukąszeniu wynosi od 1 do 2,6%. Nie każdy kleszcz przenosi boreliozę, a także nie zawsze ukąszenie kleszczem zakażonym boreliozą spowoduje zachorowanie.  

W celu usunięcia kleszcze należy użyć pęsety lub najlepiej jednego ze specjalistycznych przyrządów do ich wyciągania ze skóry. Na rynku dostępne są:

• Karty do usuwania kleszczy – kompaktowe i wygodne w przenoszeniu, posiadają jeden lub dwa niewielkie otwory z haczykami, którymi podważa się kleszcze wyjmując go ze skóry. Niektóre z nich mają wbudowaną lupę, którą można sprawdzić, czy usunęło się kleszcza w całości. Przydadzą się również do usunięcia żądła pszczoły.
• Kleszczołapki – działają na podobnej zasadzie, co karty – kleszcza wsuwa się pomiędzy haczyki, a następnie przekręca uchwytem.
• Przyrządy „strzykawki” – łatwe w obsłudze, działają na zasadzie pociągnięcia tłoka strzykawki w celu usunięcia kleszcza.
• Pęsety do usuwania kleszczy – specjalistyczne pęsety, których końce są przystosowane do chwytania kleszcza u nasady.
• Lasso – dostępne są również przyrządy działające na zasadzie lassa, którego pętelka zaciska się wokół kleszcza, co umożliwia łatwe jego usunięcie. Taki przyrząd jest szybki i prosty w obsłudze, dzięki czemu sprawdzi się u dzieci i zwierząt.

Niezależnie od wybranego narzędzia, kleszcza należy złapać jak najbliżej skóry, a następnie ciągnąć w górę, bez wykręcania (chyba że producent urządzenia zaleca inaczej).  

Następnie zarówno miejsce po usunięciu kleszcza, jak i narzędzie, należy odkazić wykorzystując 70% roztwór alkoholu lub inny środek dezynfekujący (zawierający np. oktenidynę lub poliheksanid). 

W niektórych przypadkach, np. gdy urządzenie zawiedzie lub do ugryzienia dojdzie w trudno dostępnym miejscu, po usunięciu kleszcza w skórze pozostaje jego aparat gębowy lub część kleszcza. Jeśli pozostanie tylko jego niewielki fragment główki, to nie stanowi to zagrożenia. Można ponownie spróbować użyć przyrządu do usuwania i dokładnie zdezynfekować miejsce ukąszenia. Jeśli w skórze pozostała większa część ciała kleszcza, to warto skierować się do lekarza. 
 

W sieci można natknąć się na różne porady odnośnie usuwania kleszczy. Poniżej obalamy 5 często spotykanych mitów na temat kleszczy i ich usuwania, na których zdecydowanie nie warto polegać.

Mit nr 1. Kleszcze atakują tylko latem  

Faktycznie, szczyt ukąszeń przez kleszcze przypada na ciepłe lato, jednak sezon na nie w Polsce rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia. Nimfy, czyli niebezpieczne larwy kleszczy, są najbardziej aktywne w okresie od kwietnia do października.

Mit nr 2. Objawem boreliozy zawsze jest rumień wędrujący  

Rumień wędrujący to objaw kojarzony z zachorowaniem na boreliozę. Jest to zaczerwienienie, które pojawia się wokół miejsca ukąszenia kleszcza i stopniowo się powiększa. Jednak nie zawsze zakażeniu towarzyszy rumień – występuje on jedynie u 30-50% zakażonych.

Mit nr 3. Kleszcz wyjdzie łatwiej po posmarowaniu gorącym tłuszczem

Miejsca ukąszenia kleszcza absolutnie nie wolno niczym smarować, nawet środkami odkażającymi. Może to spowodować zwiększone wytwarzanie śliny przez kleszcza, co zwiększa ryzyko przeniesienia choroby, np. boreliozy.

Na przestrzeń po ugryzieniu można aplikować środki dezynfekujące, lecz może to nastąpić dopiero po usunięciu kleszcza.

Mit nr 4. Każde ukąszenie kleszcza powinno się skonsultować z lekarzem

Co ciekawe, nie z każdym ukąszeniem przez kleszcza trzeba kierować się do lekarza. Przyrządu do ich bezpiecznego usunięcia są łatwo dostępne, dzięki czemu każdy z nas może to zrobić w zaciszu własnego domu. Miejsce po ukąszeniu należy obserwować, aby szybko wyłapać dodatkowe objawy sugerujące chorobę.

Mit nr 5. Biała/czarna odzież chroni przez ukąszeniem

Ani czarna, ani biała odzież nie ochroni przed ukąszeniem przez kleszcza. Istnieją przekonania, że kolorowe ubrania przyciągają kleszcze, jednak jest to niemożliwe, ponieważ są one ślepe. Wyczuwają ludzi zmysłem zapachu, a nie wypatrując ich zza liści. 
 

Bibliografia:

https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/inne-rodzaje-zakazen/159547,kleszcze-najwazniejsze-informacje-o-kleszczach-i-chorobach-przenoszonych-przez-te-pasozyty https://pogotowiekleszczowe.pl/artykuly/wyciaganie-kleszcza-krok-po-kroku-sprawdz-jak-to-zrobic-bezpiecznie/