Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wykazują działanie korzystne dla zdrowia. Zapraszamy do lektury poniższego artykułu — dowiedz się więcej o probiotykach.
Probiotyki dla dzieci: aktualna wiedza medyczna i praktyczne wskazówki
mgr farm. Jakub Najs
Opublikowano: Dzisiaj
Artykuł z kategorii:
Prawidłowy rozwój mikroflory jelitowej ma kluczowe znaczenie dla zdrowia dziecka już od pierwszych chwil życia. Układ pokarmowy noworodka nie jest jałowy, jak wcześniej uważano — kolonizacja bakteryjna rozpoczyna się już w okresie prenatalnym, a jej tempo i jakość gwałtownie rosną w trakcie porodu i pierwszych miesięcy życia. To właśnie w tym czasie kształtuje się tzw. „mikrobiom niemowlęcy”, który wpływa nie tylko na trawienie, ale również na dojrzewanie układu odpornościowego, funkcjonowanie osi mózg–jelito, a nawet na ryzyko rozwoju chorób przewlekłych w przyszłości (takich jak alergie, cukrzyca typu 1 czy otyłość).
Współczesne badania opublikowane m.in. w Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology i Frontiers in Pediatrics wskazują, że wczesna modulacja mikroflory — np. za pomocą probiotyków — może stanowić skuteczną strategię prewencyjną i terapeutyczną w wielu powszechnie występujących zaburzeniach u niemowląt i dzieci. Nie bez znaczenia jest również fakt, że czynniki zakłócające rozwój mikrobioty, takie jak antybiotyki, poród przez cesarskie cięcie czy brak karmienia piersią, są coraz częstsze we współczesnej opiece okołoporodowej i pediatrycznej. Właśnie dlatego coraz więcej lekarzy i specjalistów z zakresu żywienia dzieci zwraca uwagę na konieczność wspierania zdrowia jelitowego poprzez suplementację odpowiednimi szczepami probiotycznymi już od pierwszych dni życia dziecka — zawsze jednak zgodnie z aktualnymi rekomendacjami towarzystw naukowych, takich jak ESPGHAN czy AAP (American Academy of Pediatrics).
Kiedy warto rozpocząć suplementację probiotykami?
Probiotyki można podawać dzieciom od pierwszych dni życia, zwłaszcza w sytuacjach takich jak:
- poród przez cesarskie cięcie,
- brak karmienia piersią,
- antybiotykoterapia,
- infekcje jelitowe,
- kolki, biegunki czy zaparcia.
W takich przypadkach probiotyki mogą wspomagać odbudowę mikroflory jelitowej i poprawiać komfort trawienny dziecka.
Rekomendowane szczepy probiotyczne
Wśród licznych dostępnych szczepów probiotycznych tylko niektóre posiadają potwierdzoną skuteczność kliniczną w badaniach z udziałem dzieci. Najlepiej przebadanym i najczęściej rekomendowanym szczepem w pediatrii jest Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) – jego działanie zostało udokumentowane w ponad 200 badaniach klinicznych. LGG wykazuje wysoką skuteczność w skracaniu czasu trwania biegunki wirusowej (np. rotawirusowej), zapobieganiu biegunce poantybiotykowej, a także we wspomaganiu leczenia atopowego zapalenia skóry oraz wzmacnianiu odporności u dzieci uczęszczających do żłobków i przedszkoli.
Inne godne uwagi szczepy to Saccharomyces boulardii, szczególnie skuteczny w profilaktyce biegunki związanej z antybiotykami, oraz Bifidobacterium breve i Bifidobacterium infantis, które wspierają rozwój mikrobioty u niemowląt, zwłaszcza tych karmionych mlekiem modyfikowanym. Coraz więcej dowodów wskazuje też na skuteczność Lactobacillus reuteri DSM 17938 w łagodzeniu kolki niemowlęcej.
Ważne jest, by przy wyborze probiotyku kierować się konkretnym szczepem, a nie tylko rodzajem bakterii — skuteczność i bezpieczeństwo działania są bowiem szczepozależne.
Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki – czym się różnią i jak działają?
Choć terminy probiotyk, prebiotyk i synbiotyk bywają używane zamiennie w mediach czy reklamach suplementów diety, w rzeczywistości odnoszą się one do zupełnie różnych kategorii substancji, pełniących odrębne, choć często uzupełniające się role w kształtowaniu zdrowej mikroflory jelitowej. Ich znaczenie zostało szczegółowo opisane w opracowaniach m.in. FAO/WHO, EFSA, a ostatnio także w publikacjach Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology (2022) oraz stanowiskach ESPGHAN (2023).
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, najczęściej bakterie kwasu mlekowego (np. Lactobacillus spp., Bifidobacterium spp.) lub drożdże (Saccharomyces boulardii), które – podane w odpowiednich ilościach – wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Kluczowym elementem ich skuteczności jest specyfika szczepu – różne szczepy tej samej bakterii mogą działać zupełnie inaczej. Probiotyki wykazują działanie immunomodulujące, poprawiają szczelność bariery jelitowej, konkurują z patogenami o miejsce w przewodzie pokarmowym i mogą wpływać na metabolizm gospodarza. Ich skuteczność potwierdzają liczne metaanalizy, zwłaszcza w kontekście leczenia i profilaktyki biegunek infekcyjnych, wspomagania odporności i łagodzenia objawów kolki niemowlęcej.
Prebiotyki to natomiast składniki żywności, które nie są trawione w górnym odcinku przewodu pokarmowego, ale selektywnie stymulują wzrost i aktywność korzystnych bakterii jelitowych, głównie Bifidobacterium i Lactobacillus. Do najczęściej stosowanych prebiotyków należą fruktooligosacharydy (FOS), galaktooligosacharydy (GOS), inulina i błonnik rozpuszczalny. Prebiotyki nie zawierają żywych bakterii – ich zadaniem jest „karmienie” tych, które już występują naturalnie w jelitach lub zostały dostarczone z zewnątrz (np. w postaci probiotyku). Badania wykazują, że prebiotyki mogą poprawiać skład mikroflory, wspierać funkcjonowanie układu immunologicznego i zmniejszać stany zapalne.
Synbiotyki to preparaty, które łączą w sobie probiotyki i prebiotyki w taki sposób, by wzajemnie wspierały swoje działanie. Celem takiego połączenia jest nie tylko dostarczenie żywych mikroorganizmów, ale także zapewnienie im odpowiedniego „pożywienia”, które zwiększy ich przeżywalność i aktywność w jelitach. Według definicji ISAPP (International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics), synbiotyki mogą być „komplementarne” (probiotyk i prebiotyk działają niezależnie) lub „synergistyczne” (prebiotyk jest specjalnie dobrany do konkretnego szczepu probiotycznego). Nowoczesne badania wskazują, że synbiotyki mogą być bardziej skuteczne niż probiotyki stosowane samodzielnie, szczególnie w odbudowie mikrobiomu po antybiotykoterapii i w prewencji infekcji przewodu pokarmowego.
W pediatrii zastosowanie synbiotyków może przynieść szczególne korzyści u dzieci z zaburzoną florą bakteryjną, np. po cesarskim cięciu, w czasie infekcji czy antybiotykoterapii. W takich przypadkach stosowanie np. Lactobacillus rhamnosus GG w połączeniu z FOS może skutecznie wspierać powrót do równowagi mikrobiologicznej w jelitach i poprawiać ogólne samopoczucie dziecka.
Formy podawania probiotyków
Probiotyki dla dzieci dostępne są w różnych formach, co ułatwia ich podawanie:
- krople – najczęściej stosowane u niemowląt,
- proszki – można dodawać do pokarmów lub napojów,
- kapsułki – dla starszych dzieci, które potrafią je połykać,
- żelki i tabletki do ssania – atrakcyjne dla dzieci, które mają trudności z połykaniem kapsułek.
Wybór formy powinien być dostosowany do wieku dziecka i jego preferencji.
Naturalne źródła probiotyków i prebiotyków
Naturalne źródła probiotyków i prebiotyków stanowią cenne uzupełnienie diety dziecka, zwłaszcza w okresie po infekcjach, antybiotykoterapii czy w trakcie budowania odporności. Naturalne probiotyki znajdują się przede wszystkim w fermentowanych produktach spożywczych. W przypadku dzieci, szczególnie wartościowy może być jogurt naturalny z żywymi kulturami bakterii (Lactobacillus, Bifidobacterium), kefir, a u starszych dzieci także kiszonki (np. kapusta kiszona, ogórki kiszone), o ile nie są pasteryzowane. Produkty te wspomagają kolonizację przewodu pokarmowego korzystnymi bakteriami.
Z kolei naturalne prebiotyki to przede wszystkim składniki błonnika rozpuszczalnego obecne w roślinach. Bogatym źródłem fruktooligosacharydów (FOS) i inuliny są m.in. banany (szczególnie niedojrzałe), czosnek, cebula, por, szparagi, cykoria czy korzeń topinamburu. Codzienne włączanie tych produktów do jadłospisu dziecka — oczywiście dostosowane do wieku i tolerancji pokarmowej — wspiera rozwój korzystnej mikroflory jelitowej i poprawia funkcjonowanie układu odpornościowego.
Podsumowanie
Probiotyki nie są cudownym panaceum, ale — jeśli stosowane zgodnie z aktualnymi wytycznymi i na podstawie solidnych dowodów naukowych — mogą odegrać istotną rolę w profilaktyce i leczeniu wielu dolegliwości u dzieci. Ich skuteczność jest największa, gdy podaje się je w sposób celowany — czyli z uwzględnieniem konkretnego szczepu, stanu zdrowia dziecka, jego wieku oraz ewentualnych czynników ryzyka. Szczep Lactobacillus rhamnosus GG, uznany za „złoty standard” w pediatrii, stanowi przykład probiotyku, którego działanie zostało wielokrotnie potwierdzone w randomizowanych badaniach klinicznych.
Coraz więcej uwagi poświęca się również synbiotykom, które łączą w sobie działanie probiotyków i prebiotyków, tworząc bardziej stabilne i skuteczne środowisko dla rozwoju pożądanych bakterii w jelicie. Z kolei naturalne produkty fermentowane i dieta bogata w błonnik mogą wspierać mikrobiom w sposób codzienny i długoterminowy, szczególnie po zakończeniu antybiotykoterapii czy infekcjach układu pokarmowego.
Na koniec warto podkreślić: nie każdy probiotyk jest taki sam, a nie każdy suplement diety oferujący „probiotyk” zawiera faktycznie szczepy o udokumentowanej skuteczności. Dlatego też decyzję o jego wprowadzeniu — zwłaszcza u najmłodszych dzieci — warto podejmować wspólnie z pediatrą lub dietetykiem klinicznym, opierając się na sprawdzonych źródłach informacji i badaniach naukowych. Dzięki temu rodzice mogą świadomie wspierać zdrowie jelitowe i ogólną odporność swojego dziecka, działając zgodnie z zasadami medycyny opartej na faktach.
Źródła:
- https://ziololek.pl/klub-zdrowej-skory/probiotyki-w-diecie-malego-dziecka-co-warto-o-nich-wiedziec/
- https://leki.pl/poradnik/ranking-probiotykow-dla-niemowlat/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0031393908702920
- https://www.bebiprogram.pl/dziecko-rozwoj-i-zywienie/zywienie/profilaktyka/probiotyki-dla-niemowlaka
- Probiotyki dla niemowląt i dzieci – właściwości i zastosowanieMedonet
- Probiotyk dla dziecka ‒ co warto o nim wiedziećDoz
- Lactobacillus rhamnosus GG – co to jest i na co pomaga?Aura Herbals
- Lactobacilluc rhamnosus GG (ATCC 53103) sprzymierzeńcem dzieci?Aura Herbals+2Cephamed+2radioklinika.pl+2
- Probiotyk Lactobacillus rhamnosus GG zmniejsza ryzyko biegunki związanej z pobytem w szpitalu u dzieciRynek Zdrowia
- Probiotyki dla dzieci – czy warto je stosować?POLMED+1magazynkobiet.pl+1
- Jakie właściwości posiada Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)?radioklinika.pl Najlepiej przebadany szczep probiotyczny − Lactobacillus rhamnosus GGwspolczesnadietetyka.pl
- Probiotyk dla dziecka - jak wybrać najlepszy dla malucha?Medicare.pl
- Probiotyki dla niemowląt, noworodków i dzieci, czyli jak zadbać o florę bakteryjną najmłodszychApteka Dla Rodziny
Przeczytaj również:
Rola probiotyków w zdrowiu dzieci. Co warto wiedzieć i jak je stosować? Rola probiotyków w zdrowiu dzieci. Co warto wiedzieć i jak je stosować? 
Probiotyk – kiedy należy go podawać? Probiotyk – kiedy należy go podawać? Probiotyki towarzyszą nam w przypadku większych chorób, a mimo to nierzadko mamy problem z jednoznacznym określeniem ich sposobu działania. Nazywane „dobrymi bakteriami”, stanowią mieszankę drożdży oraz żywych kultur bakterii. Przyjmujemy je z bardzo prostej przyczyny – odbudowują mikroflorę naszych jelit oraz przewód pokarmowy, który mógł ulec uszkodzeniu z powodu stosowania antybiotyku.
Anemia u dzieci – przyczyny, objawy, badania i leczenie Anemia u dzieci – przyczyny, objawy, badania i leczenie O anemii słyszy się bardzo często, jednak mimo rozwoju medycyny ciągle stanowi problem. Warto więc wiedzieć, jak objawia się ten stan – szczególnie u dzieci, u których jest on wyjątkowo niebezpieczny. Anemia, zwana także niedokrwistością, to stan, w którym liczba czerwonych krwinek (erytrocytów) jest zbyt niska dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zmniejszona jest także zawartość hemoglobiny, czyli białka transportującego tlen w krwi. Prowadzi to do niewystarczającego dotlenienia komórek ciała, co zaburza ich funkcjonowanie.
Atopowe zapalenie skóry - co warto o nim wiedzieć? Atopowe zapalenie skóry - co warto o nim wiedzieć? Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, nawracająca choroba zapalna skóry, która cechuje się uporczywym świądem, suchością skóry oraz zmianami o charakterze wyprysku. AZS zwykle rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie, zaś czynniki genetyczne odgrywają kluczową rolę w jego rozwoju. Leczenie atopowego zapalenia skóry powinno być kompleksowe ze względu na złożony mechanizm powstawania tego schorzenia.
Alergia – rodzaje, objawy, leczenie Alergia – rodzaje, objawy, leczenie Polskie Towarzystwo Alergologiczne mówi, że aż 12 milionów Polaków mierzy się z problemem alergii. Około 20-30% mieszkańców krajów rozwiniętych ma ją zdiagnozowaną – dlatego mówimy o niej jako o chorobie cywilizacyjnej. Alergia to w uproszczeniu nadmierna reakcja organizmu na nieszkodliwy czynnik, np. owoc, kurz, pyłek rośliny. Ten czynnik nazywamy alergenem.
Alergia pokarmowa – przyczyny, objawy i leczenie Alergia pokarmowa – przyczyny, objawy i leczenie Alergia pokarmowa to niepożądana odpowiedź układu odpornościowego, występująca w sposób powtarzalny po spożyciu danego pokarmu. Choroba manifestuje się różnorodnymi objawami – żołądkowo-jelitowymi, skórnymi czy ze strony dróg oddechowych. Do podstawowych metod postępowania w alergii pokarmowej zalicza się unikanie szkodliwej żywności oraz szybką identyfikację i leczenie anafilaksji (reakcji alergicznej na pokarm, która potencjalnie może zagrozić życiu). Poznaj szczegóły.
Jelitówka u dzieci i dorosłych — objawy, przyczyny i skuteczne leczenie Jelitówka u dzieci i dorosłych — objawy, przyczyny i skuteczne leczenie Jelitówka to powszechna i uciążliwa choroba układu pokarmowego, która może dotknąć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Mogą ją wywołać bakterie, wirusy lub pasożyty. Niniejszy artykuł przedstawia skuteczne metody radzenia sobie z nieprzyjemnymi objawami jelitówki oraz zasady szybkiego powrotu do zdrowia.
Item 1 of 8